Κριτική στη «χριστιανική απολογητική»

Πρόσφατα, ένας φίλος μου δάνεισε το βιβλίο «Ζητώ αποδείξεις» του Αμερικανού Josh McDowell, με τον υπότιτλο «εγχειρίδιο χριστιανικής απολογητικής». Αμέσως σκέφτηκα: «τι να το κάνω εγώ ένα τέτοιο βιβλίο»; Σύντομα όμως αποφάσισα να το διαβάσω προσεκτικά για να δω την ποσότητα και την εγκυρότητα των επιχειρημάτων της... άλλης πλευράς! Θα επισημάνω στο παρόν άρθρο λίγες θέσεις του συγγραφέα, ακολουθούμενες από τις προσωπικές μου απαντήσεις, σε ένα είδος εικονικού διαλόγου με τους απολογητές που νομίζουν οτι διαθέτουν λογικά επιχειρήματα. Θα ξεκινήσω την κριτική από το πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Η μοναδικότητα της Αγίας Γραφής», όπου ο συγγραφέας προσπαθεί να αποδείξει οτι η Βίβλος είναι μοναδική στην ιστορία της λογοτεχνίας, άρα θεόπνευστη. Περιληπτικά, τα επιχειρήματα που προβάλλονται είναι τα εξής:

1)Μοναδική στη συνέχειά της

-Γράφτηκε σε περίοδο 1500 ετών

-Γράφτηκε από περισσότερους από έναν συγγραφείς, κάθε κοινωνικής τάξης

-Γράφτηκε σε διάφορα μέρη (τριών ηπείρων)

-Γράφτηκε σε διαφορετικές χρονικές και συναισθηματικές καταστάσεις

-Γράφτηκε σε τρεις γλώσσες, εβραϊκά, αραμαϊκά και ελληνικά

-Γράφτηκε σε ποικιλία λογοτεχνικών υφών, όπως ιστορική πραγματεία, απομνημονεύματα, νόμοι, προφητεία, παραβολές και ποίηση

-Θίγει εκατοντάδες αμφιλεγόμενα θέματα, όπως η ομοφυλοφιλία, η υπακοή στην εξουσία, η θέση της γυναίκας και ο δεύτερος γάμος, το κάνει όμως με «εκπληκτικό βαθμό αρμονίας»

2)Μοναδική στην κυκλοφορία της

-Έσπασε όλα τα ρεκόρ κυκλοφορίας (δισεκατομμύρια αντίτυπα)

-Έσπασε όλα τα ρεκόρ μεταφράσεων

3)Μοναδική στην επιβίωσή της

-Μέσα στο χρόνο

-Μέσα από διωγμό

-Μέσα από την κριτική

Εδώ αναφέρεται και η πρόβλεψη του Βολταίρου, οτι σε εκατό χρόνια από την εποχή του ο Χριστιανισμός θα εξαλειφόταν από το πρόσωπο της γης, ενώ πενήντα χρόνια αφότου πέθανε η βιβλική εταιρία Γενεύης χρησιμοποίησε το σπίτι του σαν τυπογραφείο για το «λόγο του Θεού». Επίσης, αναφέρεται το παρακάτω εδάφιο από το κατά Λουκάν: (21,33)

33 Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΚΑΙ Η ΓΗ ΘΕΛΟΥΣΙ ΠΑΡΕΛΘΕΙ, ΟΙ ΔΕ ΛΟΓΟΙ ΜΟΥ ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΣΙ ΠΑΡΕΛΘΕΙ.

4)Μοναδική στη διδασκαλία της

-Είναι γεμάτη προφητείες που εκπληρώνονται (αντίθετα με τα ιερά βιβλία άλλων θρησκειών)

-Μοναδική ως ανεκτίμητο ιστορικό κειμήλιο του εβραϊκού λαού

-Έχει μοναδικό χαρακτήρα (ασχολείται πολύ με τις... αμαρτίες των ηρώων της)

5)Μοναδική στην επιρροή της στη λογοτεχνία

Παρατίθενται διάφορες συγκινητικές δηλώσεις «χριστιανών λογοτεχνών», από τις οποίες κρατάω το παρακάτω κείμενο του Ιουδαίου Elie Wiesel, τιμημένου με Νόμπελ ειρήνης:

«Η Αγία Γραφή, βιβλίο θεόπνευστο, είναι και πηγή έμπνευσης... Πολύ συχνά ξεχνάμε οτι άπτεται εξίσου της καλλιτεχνικής σφαίρας. Οι ήρωές της είναι δραματικοί, το δράμα τους άχρονο, οι νίκες και οι ήττες τους συναρπαστικές.»

Θα αρχίσω την απάντησή μου στις «αποδείξεις» του McDowell, αρχίζοντας από την πρώτη και συνεχίζοντας μέχρι την τελευταία.

1)Το πρώτο επιχείρημα είναι εξαιρετικά αδύνατο. Προσπαθεί να μας πείσει οτι η Βίβλος είναι θεόπνευστη προβάλλοντας την υποτιθέμενη «συνέχεια» της. Πώς δημιουργήθηκε όμως αυτή; Οι αρχικοί (άγνωστοι) συγγραφείς της Πεντάτευχου συνέθεσαν ένα ιερό βιβλίο για τη νεόκοπη θρησκεία του Γιαχβέ, χωρίς να μπορούν να φανταστούν τις διαστάσεις που θα έπαιρνε. Για να προσδώσει κύρος στις απόψεις του, o κάθε Εβραίος ιερέας, λογοτέχνης ή ιστορικός που έγραφε κάτι, το ενσωμάτωνε στην ιερή συλλογή κειμένων που υποτίθεται οτι έγραψε ο ίδιος ο Θεός. Έτσι, ο κόσμος πειθαρχούσε ευκολότερα στους νόμους που του επέβαλλαν, ή πίστευε χωρίς δεύτερη σκέψη κάθε μυθολογική ιστορία που του τσαμπουνούσαν! Η θρησκεία του Χριστιανισμού, που διαδέχτηκε τον Ιουδαϊσμό, συνέχισε στο ίδιο μοτίβο. Ήταν δύσκολο για το Χριστό, τον Παύλο και τους πρώτους ιεραπόστολους να παρουσιαστούν ως εκπρόσωποι μιας εντελώς νέας θρησκείας. Σαφώς πιο βολικό ήταν να ισχυριστούν οτι συνεχίζουν το δημοφιλή Ιουδαϊσμό των προγόνων τους. Η τεράστια συλλογή ανόμοιων κειμένων που σχηματίστηκε, ονομάστηκε «Αγία Γραφή», αφού απορρίφθηκαν αυθαίρετα πολλά από αυτά. Τώρα, τον «εκπληκτικό βαθμό αρμονίας» που παρουσιάζει η Βίβλος στα αμφιλεγόμενα θέματα, τον αφήνω στην κρίση σας... Απλά σας θυμίζω οτι το Δευτερονόμιον προβλέπει θανατική ποινή δια λιθοβολισμού για την ομοφυλοφιλία και τη μοιχεία!

2)Εδώ το επιχείρημα υπολείπεται σε σοβαρότητα και θυμίζει συζήτηση δεκάχρονων για το αν είναι καλύτερη ταινία το «Ρόκυ» ή το «Τερμινέιτορ»... Δε μπορείς να κρίνεις σοβαρά το περιεχόμενο ενός βιβλίου βασιζόμενος στις πωλήσεις του. Απόδειξη είναι οτι best seller βιβλία και ταινίες που έσπασαν το box office συχνά δεν ξεπερνούν το μέτριο επίπεδο. Στις πωλήσεις ο κυριότερος παράγοντας είναι η προώθηση, την οποία διέθετε σε τεράστιο βαθμό η Βίβλος, ειδικά αφότου ο Χριστιανισμός έγινε επίσημη και υποχρεωτική θρησκεία. Από την άλλη μεριά, τα βιβλία που ωθούσαν τον αναγνώστη σε κριτική της Αγίας γραφής πολεμήθηκαν συστηματικά, με καταστροφή των αντιτύπων τους, περιορισμό της εξάπλωσής που είχαν και συχνά φυσική εξόντωση των συγγραφέων τους... Σκεφτείτε μόνο τον όγκο των αρχαίων ελληνικών χειρογράφων που έχουν «χαθεί», ειδικά συγγραφέων που απέκτησαν το στίγμα του άθεου στο μεσαίωνα, όπως ο Ηράκλειτος, ο Επίκουρος και ο Δημόκριτος.

3)Ένα επιχείρημα που είναι παρόμοιο με το προηγούμενο. Αρχικά, αμφισβητώ έντονα την αντοχή στο χρόνο των ιερών κειμένων. Πολλά γραπτά που αρχικά ήταν κανονικά, όπως η «Αποκάλυψη του Πέτρου», το «Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου» και το «Ευαγγέλιο του Θωμά», καταργήθηκαν αργότερα από τον κανόνα της ορθόδοξης Εκκλησίας, ενώ κάποια παρέμειναν μέρος της Βίβλου σε άλλες Εκκλησίες. Το ίδιο ισχύει με τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, καθώς διαφορετικός αριθμός τους αναγνωρίζεται από τους Ορθόδοξους, σε σύγκριση με τους Καθολικούς και τους Ιουδαίους. Κάποια λοιπόν δεν άντεξαν και τόσο... Επίσης, ο απόλυτος αρνητισμός της Εκκλησίας να δεχτεί αλλαγές, παρά την τεράστια κριτική που της ασκείται από τον διαφωτισμό και μετά, δεν είναι απαραίτητα καλός. Δείχνει παντελή απουσία δημοκρατικού πνεύματος και τυφλή προσκόλληση στο παρελθόν, ενώ οι καιροί αλλάζουν και μαζί τους οι ανάγκες και τα προβλήματα των ανθρώπων. Στην πρόβλεψη του ανθρώπου Βολταίρου θα αντιπαραβάλλω την προφητεία του Θεανθρώπου Ιησού, που βρίσκεται μόλις ένα εδάφιο πριν το απόσπασμα που ανέφερε ο McDowell (Λουκ. 21,31-32):

31 ΟΥΤΩ ΚΑΙ ΣΕΙΣ ΟΤΑΝ ΙΔΗΤΕ ΤΑΥΤΑ ΓΙΝΟΜΕΝΑ, ΕΞΕΥΡΕΤΕ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΛΗΣΙΟΝ Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ. 32 ΑΛΗΘΩΣ ΣΑΣ ΛΕΓΩ ΟΤΙ ΔΕΝ ΘΕΛΕΙ ΠΑΡΕΛΘΕΙ Η ΓΕΝΕΑ ΑΥΤΗ, ΕΩΣΟΥ ΓΕΙΝΩΣΙ ΠΑΝΤΑ ΤΑΥΤΑ.

Ο Χριστός προφητεύει σαφέστατα οτι η μέρα της κρίσης θα έρθει πριν πεθάνουν όλοι οι άνθρωποι εκείνης της γενιάς! 2000 χρόνια μετά, ο πατέρας Μάξιμος προσπαθεί ακόμα να μας πείσει οτι το τέλος του κόσμου πλησιάζει...

4)Για τις προφητείες που εκπληρώνονται απάντησα μόλις. Δε νομίζω οτι υπάρχει καλύτερη τεκμηρίωση για την ανύπαρκτη ισχύ των βιβλικών προφητειών... Τώρα, για τον ισχυρισμό οτι είναι μοναδικό ιστορικό κειμήλιο έχω απλά να προσθέσω πως το συνονθύλευμα μύθων, θρύλων, μεγαλοποιημένων πραγματικών γεγονότων και ιστορίας που αποκαλείται «Αγία Γραφή» δεν έχει σε καμία περίπτωση ιστορική αξία! Ας αναζητηθεί αυτή στα εναπομείναντα γραπτά του Θουκυδίδη και του Ξενοφώντα... Η τρίτη, φαιδρότατη, απόδειξη είναι η αδυνατότερη από όλες. Για τις αμαρτίες που αναφέρει ο McDowell, πιστεύω οτι η μαζοχιστική απαρίθμηση των υποτιθέμενων «αμαρτημάτων» είναι στην καλύτερη περίπτωση επιβλαβής για τον ψυχικό κόσμο των αναγνωστών. Τους γεμίζει με ανούσιες ενοχές για το καθετί, μετατρέποντάς τους σε κομπλεξικά και άβουλα υποχείρια κάθε απατεώνα που τους υπόσχεται «άφεση»... Επιπλέον, δεν είναι σε καμία περίπτωση αποδεικτική του μοναδικού (λογοτεχνικά) χαρακτήρα της Αγίας γραφής, η οποία είναι παιδαριωδώς κακογραμμένη.

5)Ο απολογητής McDowell προσπαθεί να μας πείσει για τη μοναδικότητα των ιερών κειμένων, προβάλλοντας τη λογοτεχνική τους αξία. Κάνοντας επίκληση στην αυθεντία, παραθέτει τα λόγια του θρησκευόμενου Elie Wiesel. Αρχικά, πρέπει να πω οτι ο συγγραφέας αυτός είναι Ιουδαίος στο θρήσκευμα, άρα μιλάει μόνο για τα «ιερά» βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, που οι δικοί μας παπάδες τοποθετούν σε δεύτερη μοίρα. Η προσωπική μου άποψη είναι πως η Βίβλος απέχει πάρα πολύ από το να χαρακτηριστεί «θαύμα της λογοτεχνίας». Το ύφος των συγγραφέων είναι τις περισσότερες φορές εκνευριστικά περιγραφικό, με τη χρήση πολλών «και», που κουράζουν αφόρητα τον αναγνώστη. Έτσι, κανείς δεν μπορεί να διαβάσει μεγάλα κομμάτια συνεχόμενα, κάτι που ίσως να συμφέρει την Εκκλησία, γιατί αν όλος ο κόσμος είχε διαβάσει προσεχτικά τη Βίβλο είμαι σίγουρος οτι οι περισσότεροι θα γινόταν άθεοι... Τέλος, θα αντιπαραβάλλω μια ρήση του επίσης κατόχου Νόμπελ ειρήνης Bertrand Russel:

«Πιστεύω οτι η χρησιμότητα της θρησκείας στην ιστορία της ανθρωπότητας αποκρυσταλλώνεται σε λίγες αστρονομικές ανακαλύψεις του αιγυπτιακού ιερατείου, ίσως και του βαβυλωνιακού. Πέρα από αυτό, δε νομίζω οτι προσέφερε απολύτως τίποτε»...

Ελπίζω να σας έδωσα μια ιδέα για την ανεπάρκεια και τη σαθρότητα των «λογικών επιχειρημάτων» των απολογητών. Πιθανόν είναι να ασχοληθώ με το συγκεκριμένο βιβλίο και στο μέλλον, αν και αυτό θα εξαρτηθεί περισσότερο από την ανταπόκρισή σας...

Δείτε επίσης:

• http://www.gospel.gr/