Μέγας Κωνσταντίνος και «χριστιανική ιστοριογραφία»

Σήμερα θα ασχοληθώ με έναν από τους αγαπημένους μου αγίους, τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Α', που είναι περισσότερο γνωστός με το παρατσούκλι «μέγας». Θα παρουσιάσω μια σύντομη βιογραφία του, με ιδιαίτερες αναφορές στις πράξεις που έχουν θρησκευτικό ενδιαφέρον. Παράλληλα, θα δώσω και μια αδρή περιγραφή της δράσης του «πατέρα της εκκλησιαστικής ιστορίας» Ευσέβιου, που δικαίως χαρακτηρίστηκε από σύγχρονους κριτικούς ως ο «υπουργός προπαγάνδας του Κωνσταντίνου»...

Ο Κωνσταντίνος γεννήθηκε το 285 μ.Χ. στη Ναϊσσό της σημερινής Σόφιας. Πατέρας του ήταν ο Κωνστάντιος ο Α', που από απλός αξιωματικός του στρατού ανελίχθηκε διαδοχικά στις θέσεις του αρχηγού των πραιτοριανών, του καίσαρα και τελικά του αυτοκράτορα της δυτικής αυτοκρατορίας το 305. Ήταν δωδεκαθεϊστής, τείνοντας περισσότερο στη λατρεία του πολεμικού θεού Άρη, ενώ είχε διατάξει την απόλυση των χριστιανών από το στράτευμα. Για τη μητέρα του Κωνσταντίνου, την αγία Ελένη, γνωρίζουμε οτι ήταν σερβιτόρα (ο ρόλος της Ελένης Ράντου στο «Κωνσταντίνου και Ελένης» δεν ήταν τυχαίος!) σε ένα καπηλειό κάπου στα Βαλκάνια. Φημολογείται οτι η όμορφη γκαρσόνα προσφερόταν ως «δώρο» στους πλούσιους πελάτες από τον ξενοδόχο και έτσι έμεινε έγκυος από τον Κωνστάντιο, αναγκάζοντάς τον να την παντρευτεί... Φυσικά, ο Ευσέβιος στο μνημείο γλοιωδίας έργο του «Η ζωή του Κωνσταντίνου» δεν είναι δυνατόν να έχει γράψει την αλήθεια για τους γονείς ενός τόσο μεγάλου αυτοκράτορα! Στο κεφάλαιο 17 του 1ου τόμου με τίτλο «Ο χριστιανικός τρόπος ζωής του», παρουσιάζει τον Κωνστάντιο σαν ευλαβέστατο χριστιανό, που μεγάλωσε τα παιδιά του σύμφωνα με το λόγο του Θεού! Για την Ελένη σε άλλο σημείο αφήνει να εννοηθεί πως ήταν Βρετανίδα πριγκίπισσα...

Όταν ο Κωνστάντιος πέθανε το 306 κάπου κοντά στο Γιόρκ της Αγγλίας, τα στρατεύματά του ανακήρυξαν δια βοής τον Κωνσταντίνο αυτοκράτορα. Σύντομα ξεκίνησε μια σειρά εκστρατειών εναντίον διαφόρων «βαρβάρων», όπως οι Φράγκοι, οι Βρούκτεροι και οι Αλαμαννοί. Οι σκληρότητά του απέναντι στους αιχμαλώτους ήταν τεράστια, αφού από άλλους ιστορικούς μαθαίνουμε πως οι περισσότεροι ρίχνονταν στην αρένα, ενώ ο μεγάλος αριθμός τους κούραζε ακόμη και τα άγρια θηρία! Η ιδέα αυτή του Κωνσταντίνου είχε τόσο μεγάλη απήχηση στον αρχαίο κόσμο, ώστε καθιερώθηκαν από τότε οι ετήσιοι «φραγκικοί αγώνες», από τις 14 έως τις 20 Ιουλίου στο διάσημο αμφιθέατρο των Τρεβήρων! Ο ευσεβέστατος Ευσέβιος δεν γράφει λέξη για όλα αυτά, ενώ αντίθετα χαρακτηρίζει τον Κωνσταντίνο ως τον «πιο πράο από όλους τους ηγεμόνες», «ταπεινό υπηρέτη του Θεού» και αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο για την υποτιθέμενη μεγαλοψυχία του απέναντι στους αντιπάλους...

Σύντομα ο Κωνσταντίνος θα υλοποιήσει τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του για εξουδετέρωση των άλλων τριών αυτοκρατόρων και κατάκτηση ολόκληρης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Αρχικά συμμαχεί με τον ηγεμόνα της Ανατολής Λικίνιο και επιτίθεται εναντίον του Μαξεντίου, συναυτοκράτορά του στη Δύση. Σύμφωνα με τον Ευσέβιο, ο πόλεμος δεν έγινε για την κατάκτηση της εξουσίας, αλλά για την... προστασία των χριστιανών από τον διαβολικό Μαξέντιο! Ο εν λόγω μονάρχης λοιδορείται σε απίστευτο βαθμό στη «Ζωή του Κωνσταντίνου». Στο κεφάλαιο 35 του 1ου τόμου περιγράφεται ως «σατανικός», «αθεράπευτα διεστραμμένος», «μοίχος», «χασάπης», «μάγος», ενώ εξιστορούνται οι μαγικές τελετουργίες του με διάβασμα των εντοσθίων εγκύων γυναικών και νεογέννητων παιδιών... Μπρρρ!! Αντίθετα, ο Κωνσταντίνος παρουσιάζεται σαν «άγγελος Κυρίου», καλύτερος από τον Μέγα Αλέξανδρο και το βασιλιά Κύρο της Περσίας! Τι παιδιάστικη θεώρηση των πραγμάτων! Από το απόλυτο κακό στο απόλυτο καλό... Τελικά, ο Κωνσταντίνος επικράτησε το 312 μετά από μια καθοριστική μάχη στη Μιλβία γέφυρα του Τίβερη, όπου ο Μαξέντιος πνίγηκε στα νερά του ποταμού μαζί με πολλούς στρατιώτες του. Το πτώμα του σύρθηκε από τις λάσπες και αποκεφαλίστηκε, το δε κομμένο κεφάλι «στολίστηκε» με περιττώματα και έκανε το γύρο του θριάμβου... Στη συνέχεια εξοντώθηκε μεθοδικά όλη του η οικογένεια και οι πολιτικοί του οπαδοί.

Άρρηκτα συνδεδεμένο με τη μάχη είναι το πιθανότατα φτιαχτό «όραμα», την παραμονή της μεγάλης σύγκρουσης: ο φωτεινός σταυρός με την επιγραφή «Εν τούτω νίκα». Αυτό φυσικά παρουσιάστηκε ως μέγα θαύμα από τον Ευσέβιο και τους ιστορικούς του σιναφιού του, συγκρίνοντάς το με το πέρασμα της Ερυθράς Θάλασσας από το Μωυσή και τον πνιγμό των Αιγυπτίων στρατιωτών. Μετά την επικράτησή του, ο Κωνσταντίνος έσπευσε να τιμήσει τον χριστιανικό κλήρο, δίνοντάς του μια ολόκληρη δέσμη προνομίων και μεγάλη οικονομική βοήθεια. Επίσης, υπέγραψε από κοινού με το Λικίνιο ένα διάταγμα με το οποίο θεσπιζόταν η ανεξιθρησκία (διάταγμα των Μεδιολάνων, 313 μ.Χ.), έτσι για πρώτη φορά ο Χριστιανισμός βρισκόταν υπό την προστασία του αυτοκράτορα. Αξίζει να σημειωθεί πως ο Κωνσταντίνος ήταν ειδωλολάτρης σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, ταυτίζοντας τον εαυτό του με το θεό Ήλιο. Σύμφωνα με τον εγκυρότατο Straub «οι χριστιανοί γνώριζαν πάντα οτι ο Κωνσταντίνος συμμάχησε μαζί τους, προκειμένου να επιβληθεί πολιτικά και στρατιωτικά». Βαπτίστηκε χριστιανός μόλις λίγες ώρες πριν πεθάνει, από τον αρειανιστή επίσκοπο Ευσέβιο. Αυτό μάλλον... αποσιωπάται από τον ιστοριογράφο Ευσέβιο, ο οποίος μας λέει οτι δεν ήταν απλά πιστός χριστιανός, αλλά ένας νέος Μωυσής ή Παύλος!

Οι επεκτατικές βλέψεις δεν τελείωσαν εδώ, καθώς σύντομα στράφηκε κατά του Μαξιμίνου, διαδόχου του αυτοκράτορα Γαλερίου. Ο Μαξιμίνος ήταν ειδωλολάτρης και διεξήγαγε διωγμούς κατά των χριστιανών, αν και έγινε περισσότερο ελαστικός απέναντί τους με το πέρασμα του χρόνου. Οι απολογητές ιστοριογράφοι, όπως ο Ευσέβιος και ο Λακτάντιος, εξαπέλυσαν σφοδρή πολεμική εναντίον του. Τον κόσμησαν με επίθετα όπως «άθεος και βλάσφημος», «εχθρός της ευγένειας και όλων των καλών», «εκβιαστής», «ακόλαστος», «αθεόφοβο τέρας» και άλλα παρόμοια. Επίσης, αναφέρεται πως ο Θεός για να τον τιμωρήσει για την ασέβειά του, του έστειλε «ένα βρωμερό έλκος, που φώλιαζαν σ' αυτό αμέτρητα σιχαμερά σκουλήκια» και «γέμισε το σώμα του με τεράστιες ποσότητες αποκρουστικού λίπους, εκπέμποντας μια ανυπόφορη μπόχα σε όσους τον πλησίαζαν» (τομ.1, κεφ. 57). Ειλικρινά αηδίασα μέχρι να κάνω τη μετάφραση...

Με τη βοήθεια του συμμάχου του από την Ανατολή Λικίνιου, ο Κωνσταντίνος εκστράτευσε εναντίον του Μαξιμίνου. Σε μια αποφασιστική μάχη κοντά στη σημερινή Ανδριανούπολη, ο στρατός του Λικίνιου επικράτησε και ο Μαξιμίνος δραπέτευσε στη Σικελία μεταμφιεσμένος σε σκλάβο. Εντύπωση μας κάνουν οι διθυραμβικές διηγήσεις της μάχης, με τον Λικίνιο να βλέπει κι αυτός άγγελο Κυρίου στον ύπνο του, τους στρατιώτες του να προσεύχονται πριν τη μάχη και να φωνάζουν με αγαλλίαση τρεις φορές το όνομα του Θεού, το «μεγάλο πλήθος στρατιωτών (του Μαξιμίνου) που φονεύτηκε από τόσο λίγους»! Η θρησκεία της ειρήνης βαμμένη με τα χρώματα του πολέμου... Οι φήμες λένε πως ο Μαξιμίνος αυτοκτόνησε, ενώ οι περιγραφές του Ευσέβιου και του Λακτάντιου είναι αντιφατικές: Ο πρώτος υποστηρίζει οτι κάηκε από μια «θεόσταλτη φωτιά», ενώ ο δεύτερος οτι «για τέσσερις ολόκληρες μέρες έσκαβε μέσα στο παραλήρημα της παραφροσύνης του το χώμα με τα χέρια του και το καταβρόχθιζε σαν λιμασμένος... τότε άρχισε να βλέπει το Θεό με τους διακόνους του ντυμένους στα λευκά... και τον παρακάλεσε επανειλημμένα ικετεύοντάς τον να χαρίσει τη ζωή στους δικούς του»!! Ωστόσο, ο εκλεκτός του Θεού Λικίνιος δεν στάθηκε τόσο μεγαλόψυχος και αιματοκύλισε με βίαιο τρόπο όλη την αυτοκρατορική οικογένεια, μη δείχνοντας έλεος ούτε στα μικρά παιδιά! Σύμφωνα με τον Ευσέβιο: «οι οπαδοί του εξοντώθηκαν όλοι... μετά από φρικτά βασανιστήρια... και κυρίως εκείνοι που για να τον κολακεύσουν πολέμησαν τη θρησκεία μας»! Τι σαδιστικά και εμπαθή λόγια από έναν ακόμα κήρυκα της αγάπης και της ειρήνης...

Καθώς συνειδητοποιώ οτι το κείμενο αποδεικνύεται μεγαλύτερο απ' όσο περίμενα, σε αυτό το σημείο θα σταματήσω, συνεχίζοντας την ιστορία του «μέγα» Κωνσταντίνου στο επόμενο μέρος του άρθρου.

Δείτε επίσης:

• http://el.wikipedia.org
• http://www.newadvent.org/fathers/