Κυριακή 22 Μαΐου 2011

Εναλλακτική οικονομία: τα τοπικά δίκτυα ανταλλαγών

Μια κατηγορία που συχνά οι συντηρητικοί, αλλοτριωμένοι και αδιάφοροι εκστομίζουν εναντίον όλων εμάς, που σκεφτόμαστε λίγο διαφορετικά, είναι οτι η στάση μας είναι «ανεύθυνη» και αποτελεί μια «στείρα άρνηση» του συστήματος, χωρίς καμία ρεαλιστικά πρόταση αλλαγής. Αυτό θα προσπαθήσω να διαψεύσω σήμερα με τη σύντομη αναφορά μου στα εναλλακτικά οικονομικά δίκτυα, τα οποία αποτελούν μια ουσιαστική διέξοδο από την κρίση, προς την κατεύθυνση της αλληλεγγύης, της συνεργασίας, της συντροφικότητας. Θα περιγράψω μια από τις πρώτες προσπάθειες σε μεγάλη κλίμακα στη χώρα μας, το «Δίκτυο Ανταλλαγών και Αλληλεγγύης Μαγνησίας».

Το δίκτυο αυτό είναι, σύμφωνα με τους ιδρυτές του: «μια πρωτοβουλία ανεξάρτητων πολιτών από τη Μαγνησία να αναπτύξουν ένα σύστημα για ανταλλαγές υπηρεσιών και προϊόντων μεταξύ των μελών του χρησιμοποιώντας ως μέσον τη λεγόμενη Τοπική Εναλλακτική Μονάδα (ΤΕΜ)». Ο τρόπος λειτουργίας του έχει ως εξής: θεσπίζεται ένα εναλλακτικό νόμισμα, η Τοπική Εναλλακτική Μονάδα (ΤΕΜ). Τα μέλη του δικτύου συμφωνούν από κοινού να πραγματοποιούν τις συναλλαγές τους χρησιμοποιώντας τη νέα αυτή μονάδα, παράλληλα με το ευρώ. Οι συναλλαγές που πραγματοποιούνται με αυτόν τον τρόπο γίνονται ηλεκτρονικά, μέσω ενός συστήματος που επιτρέπει ελεύθερη πρόσβαση όλων των συμμετεχόντων στα στοιχεία των συναλλαγών των υπολοίπων μελών. Κάθε μέλος ανακοινώνει στο δίκτυο τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που προσφέρει και το αντίτιμο σε ΤΕΜ που ζητά. Όταν κάποιο άλλο μέλος επιθυμεί ένα από τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες, έρχεται σε επαφή με τον «πωλητή» και, αν συμφωνήσουν στην τιμή, γίνεται η συναλλαγή.

Τα προϊόντα που προσφέρονται μπορεί να είναι είτε καινούρια είτε μεταχειρισμένα και οι υπηρεσίες καταλαμβάνουν όλο το δυνατό φάσμα, από φύλαξη παιδιών και μαθήματα αγγλικών, μέχρι υδραυλικές εργασίες και κομμωτική. Με αυτόν τον τρόπο κάθε μέλος προσφέρει ανάλογα με όσα διαθέτει και μπορεί, ενώ λαμβάνει αυτά που έχει ανάγκη, ανεξάρτητα από τους περιορισμούς της άμεσης ανταλλαγής (π.χ. μπορεί να δώσει κάτι σε κάποιον, αλλά να πάρει κάτι από κάποιον άλλο). Στο δίκτυο υπάρχει η δυνατότητα αγοροπωλησίας καινούριων προϊόντων με συνδυασμό ΤΕΜ και ευρώ. Για παράδειγμα, ένας έμπορος ρούχων μπορεί να πουλάει στα μέλη του δικτύου παντελόνια στην τιμή των 10 ευρώ και 20 ΤΕΜ, αντί των 30 ευρώ που είναι η «κανονική» τιμή.

Ο τρόπος συναλλαγών που περιγράψαμε απέχει πολύ από τον συνηθισμένο, προσφέροντας πολυάριθμα και ουσιαστικά πλεονεκτήματα. Αρχικά, μπορούν άνεργοι ή υποαπασχολούμενοι να προσφέρουν και να επωφεληθούν από τις υπηρεσίες του δικτύου, ενώ σε διαφορετική περίπτωση θα ήταν καταδικασμένοι στην ανέχεια. Το ίδιο ισχύει και για τις νοικοκυρές, οι οποίες θα ήθελαν να δουλέψουν αλλά δεν βρίσκουν δουλειά. Ακόμα, μπορούν ήδη εργαζόμενοι να συμπληρώσουν το εισόδημά τους, προσφέροντας με όποιον τρόπο θέλουν και για όσες ώρες επιθυμούν. Η δυνατότητα υβριδικών συναλλαγών σε ΤΕΜ και ευρώ επιτρέπει σε εμπόρους να αυξήσουν το τζίρο τους, ενώ παράλληλα να αξιοποιήσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες του δικτύου.

Κάτι που πρέπει να σημειωθεί για την ΤΕΜ είναι οτι, ενώ μοιάζει επιφανειακά πολύ με το ευρώ, στην πράξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για αγοροπωλησίες προϊόντων και υπηρεσιών και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κεφαλαιοποιηθεί, να τοκιστεί, να δανειστεί, να χρησιμοποιηθεί με λίγα λόγια για την εκμετάλλευση άλλων ανθρώπων, όπως όλα τα εκφυλισμένα σύγχρονα νομίσματα. [UPDATE 27/5: Σύμφωνα με το φίλο rexides, ένα ακόμη θετικό του συγκεκριμένου συστήματος είναι οτι αποτελεί ένα "zero-sum system", το οποίο εκ φύσεως προστατεύεται από τον πληθωρισμό.] Τέλος, το κλίμα συνεργασίας και ομοψυχίας που προωθείται από το δίκτυο είναι σε κάθε περίπτωση ευεργετικό, προσφέροντας μια διέξοδο από την κατάθλιψη και την ηττοπάθεια που καλλιεργούν τα ΜΜΕ. Το σημαντικότερο απ’ όλα είναι οτι οι άνθρωποι αποκτούν πάλι το αίσθημα της πρωτογενούς κοινότητας, συνειδητοποιώντας οτι μπορούν να τα καταφέρουν και μόνοι τους, χωρίς τα κράτη, τις τράπεζες, τα αφεντικά και τους υπηρέτες τους.

Κάποιοι ίσως αντιτείνουν πως το σύστημα είναι μη ρεαλιστικό και μη εφαρμόσιμο, οτι βασίζεται σε μια αυταπάτη. Σε πείσμα όλων αυτών, το Δίκτυο Ανταλλαγών και Αλληλεγγύης Μαγνησίας φαίνεται να προχωρά και να εξαπλώνεται με ταχύ ρυθμό, ενσωματώνοντας ανθρώπους από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα και ιδεολογίες. Από την άλλη μεριά, θα βρεθούν κάποιοι να πουν πως το σύστημα αποτελεί μια παραλλαγή του καπιταλισμού, με πιο ανθρώπινο ίσως πρόσωπο. Ο πραγματικά σοσιαλιστικός τρόπος συναλλαγών θα πρέπει, σύμφωνα με τους ίδιους, να είναι απαλλαγμένος από κάθε μορφή ανταλλάγματος, είτε πρόκειται για νόμισμα είτε για κουπόνι. Ο καθένας να προσφέρει οτι μπορεί και να λαμβάνει οτι έχει ανάγκη. Αν και σε θεωρητικό επίπεδο συμφωνώ, νομίζω πως στην παρούσα κατάσταση ο πολύς κόσμος δεν είναι έτοιμος να το δεχθεί και να το εφαρμόσει. Το σύστημα των ΤΕΜ θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μεταβατικό στάδιο για το προαναφερθέν όνειρο πολλών θεωρητικών, εγχαράσσοντας στις συνειδήσεις του κόσμου τις έννοιες της συλλογικότητας, της αμοιβαιότητας, της κοινωνικότητας.

Τέλος, είναι πιθανόν ορισμένοι να εκφράσουν τις επιφυλάξεις τους για την αξιοπιστία των συναλλαγών και τους φόβους τους για πιθανή εκμετάλλευση του δικτύου από απατεώνες. Κατά τη γνώμη μου, οι δικλείδες ασφαλείας που έχουν θεσπίσει είναι αρκετές (ένας λογαριασμός ανά άτομο με την επίδειξη ταυτότητας, συγκεκριμένο όριο πίστωσης ανά μέλος, διαφάνεια των συναλλαγών προς όλα τα μέλη του δικτύου, ποιοτική αξιολόγηση των προϊόντων ή των υπηρεσιών κατά την ολοκλήρωση της συναλλαγής, πρόσθετα μέτρα σε περίπτωση που κριθεί αναγκαίο, μετά από ψήφισμα της συνέλευσης των μελών). Παρόλα αυτά, ο καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία ή την αποτυχία του εγχειρήματος είναι η νοοτροπία των συμμετεχόντων και η θέση τους απέναντι στο δίκτυο. Αν από την αρχή οι περισσότεροι προσπαθούν να εξαπατήσουν και να εκμεταλλευτούν τους άλλους, η προσπάθεια είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Αν υπάρχει θέληση, συλλογικότητα και πνεύμα ομάδας, οι όποιες δυσκολίες θα ξεπεραστούν και το δίκτυο θα συνεχίσει να αναπτύσσεται.


Χαιρετίζω λοιπόν το ελπιδοφόρο εγχείρημα των κατοίκων της Μαγνησίας, ευχόμενος να αναπτυχθεί και να εξαπλωθεί σε άλλες πόλεις, για να μπορέσουμε να συμμετέχουμε κι εμείς που δεν κατοικούμε στην περιοχή του Βόλου. Κλείνοντας, θα κάνω μια φευγαλέα αναφορά και σε ένα ακόμα ελληνικό εναλλακτικό δίκτυο, το lets.net.gr. Ένα μεγάλο πλεονέκτημά του είναι ότι δεν έχει σταθερή βάση και μπορούν να συμμετέχουν σ’ αυτό άνθρωποι από ολόκληρη τη χώρα. Το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό βέβαια αποτελεί και μειονέκτημα, καθώς οι συναλλαγές γίνονται απρόσωπες και μηχανικές, ενώ οι κίνδυνοι εκμετάλλευσης από απατεώνες είναι περισσότεροι. Θα ήταν ίσως καλύτερο να δημιουργηθούν τοπικές κοινότητες, οι οποίες να διασυνδεθούν μεταξύ τους μέσω διαδικτύου, έτσι ώστε να συνδυαστεί η προσωπική επαφή της κοινότητας με τις απεριόριστες δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας.

Δείτε και:
  • http://www.tem-magnisia.gr/index.php
  • http://www.lets.net.gr

13 σχόλια:

Βαγγέλης είπε...

Ωραία ανάρτηση και αρχιδάτη απόφαση από όποιον τον ξεκίνησε. Ξέρετε καθόλου πως γίνεται η εξίωση κάθε εργασίας και αγαθού; Για παράδειγμα σε πόσες ώρες εργασίες αντιστοιχεί μια ώρα ενός υδραυλικού για έναν μαθηματικό;

Saq είπε...

@Βαγγέλης
Νομίζω ότι το εξηγεί. Αν κατάλαβα καλά η βάση είναι το ευρώ. Ο υδραυλικός θέλει 30€ την ώρα ο μαθηματικός 50. Ή του δίνεις 20€ επιπλέον ή χρωστάς στο σύστημα.

Ωραία πράγματα μας δείχνεις φίλε. Άντε να το ξεκινήσουμε και στη Θεσσαλονίκη!

Πότε θα τα πούμε ρε φίλε;

Μανώλης είπε...

Με αφορμή την εναλλακτική οικονομία προτείνω.

Η πραγματική κατάσταση της χώρας και τι μας περιμένει.
Από τον Δ Καζάκη.
http://www.youtube.com/watch?v=yC8YGduWjzI

και η συνέχεια
http://www.dailymotion.com/video/xiou78_yyyyyyyyyy-yyyyyyy-yyyyy-9-13-05-2011_news

Διεθνή πρακτική μέχρι σήμερα.
http://www.xreokratia.gr/

Το πείραμα της Αργεντινής
http://exandasdocumentaries.com/

στο 42,20 θα δείτε, τι εναλλακτική οικονομία έστησαν οι άνθρωποι εκεί.

Το μέλλον προβλέπετε ξηρό.

rexides είπε...

Κάτι σημαντικό που πρέπει να σημειωθεί για το σύστημα του Βόλου, είναι ότι πρόκειτε για ένα "Zero-Sum System". Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι κάθε δεδομένη στιγμή, η συνολική ποσότητα ΤΕΜ στο σύστημα είναι πάντα μηδέν. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα πληθωρισμού.

rexides είπε...

BTW, Ανορθόδοξε μπες Skype να τα πούμε και πες και στον άλλον. ΕΧΟΥΜΕ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ.

Ανορθόδοξος είπε...

Φίλε Βαγγέλη
Αν και νομίζω οτι ο Saq σου απαντά, σύμφωνα με τη σελίδα του εγχειρήματος οι τιμές καθορίζονται βάση της προσφοράς και της ζήτησης. Με γενικότερο μπούσουλα οτι 1 ΤΕΜ αντιπροσωπεύει περίπου 1 ευρώ, ο καθένας ζητά όσα κρίνει οτι αξίζει το προϊόν ή η εργασία που προσφέρει και αν κάποιος συμφωνήσει, το αγοράζει.

Φίλε Saq
Να το ξεκινήσουμε. Αρκεί να μαζευτούν λίγες δεκάδες άτομα για να υλοποιηθεί ένα τέτοιο σχέδιο. Στη συνέχεια ο πυρήνας θα μεγαλώσει...

Φίλε Μανώλη
Ευχαριστούμε για τα links. Θα τα τσεκάρω αύριο κιόλας.

Φίλε rexides
Πολύ σημαντική η παρατήρησή σου. Θα το προσθέσω στα θετικά του εγχειρήματος.

Μανώλης είπε...

Ανορθόδοξε ξεκίνησε καλύτερα ίσος, από εδώ.
Είναι μικρότερο και ποιο «διασκεδαστικό».

http://www.skai.gr/player/Radio/?MMID=208680

Αφού καταφέρει να ακούσεις έστω μέρος από αυτά θα ήθελα σε παρακαλώ τη γνώμη σου.

Ανορθόδοξος είπε...

Φίλε Μανώλη
Άκουσα το infowar που μου προτείνεις, την ομιλία του Καζάκη και παλιότερα είχα δει και το Deptocracy (που κινείται στο ίδιο μήκος κύματος με το επεισόδιο του infowar).

Νομίζω πως η παύση πληρωμών, ενός μέρους του χρέους τουλάχιστον, είναι μονόδρομος. Δεν μπορούμε σαν πολίτες να ανταπεξέλθουμε στα αυξανόμενα επιτόκια και τις πιέσεις των κερδοσκόπων, ενώ είναι πασιφανές οτι τα «μέτρα σωτηρίας» της κυβέρνησης-εκπροσώπου των τραπεζιτών ωθούν τη χώρα προς την αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση (μάλλον αυτός ήταν ο σκοπός τους από την αρχή).

Η χρήση των εννοιών του «απεχθούς χρέους» και της «επιτροπής λογιστικού ελέγχου» είναι ουσιαστικά μια προσπάθεια ηθικής νομιμοποίησης της μερικής παύσης πληρωμών, στην οποία στοχεύουν. Πιστεύω οτι δεν χρειαζόμαστε αυτό το εργαλείο για να ηθικοποιήσουμε κάτι που δεν είναι απλά σωστό, αλλά αυτονόητο.

Επί δεκαετίες, οι σάπιες κλίκες που κυβερνούν την Ελλάδα έκαναν πολιτική βολέματος, διορισμών και κατασπατάλησης του δημοσίου χρήματος, με δανεικά χρήματα, ιδίως τη δεκαετία του '80. Πολλοί «απλοί» συμπολίτες μας δεν είναι άμοιροι ευθυνών, καθώς συμμετείχαν ενεργά στο ροκάνισμα των δανεικών και των διαφόρων επιχορηγήσεων της ΕΕ. Από τη δεκαετία του 2000 όμως και μετά το χρέος έφτασε να είναι υπερβολικά μεγάλο και οι τραπεζίτες, με τους παράλογους όρους δανεισμού που επέβαλλαν κερδοσκοπούσαν ασύστολα πάνω σε ολόκληρη την ελληνική οικονομία και όχι μόνο (σε όλες τις χώρες περίπου αυτό γίνεται).

Οι δανειστές έχουν κερδίσει τα χρήματά «τους» (μάλλον των ανώνυμων καταθετών) στο πολλαπλάσιο μέσω των φουσκωμένων τόκων και λοιπών προσαυξήσεων (swaps, spreads, κλπ). Το τραπεζικό σύστημα λοιπόν είναι σάπιο και εκμεταλλευτικό εκ βάθρων, επιτρέποντας σε μια χούφτα ανθρώπους να θησαυρίζουν άκοπα από τον ιδρώτα των πολλών (ακόμα και από την οικονομική τους καταστροφή, για να είμαστε και επίκαιροι).

Ένα τέτοιο σύστημα λοιπόν πρέπει να απορριφθεί εξ ολοκλήρου και όχι να αποδοκιμάσουμε απλά μια κακή παρενέργειά του (απεχθές χρέος). Η ίδια η έννοια του απεχθούς χρέους επινοήθηκε για να μπορέσουν κάποιες καπιταλιστικές δυνάμεις να απαλλαγούν από κάποια περιττά βάρη τους, μέσα στα πλαίσια πάντα της καπιταλιστικής δεοντολογίας. Εμείς δεν χρειάζεται να καταφύγουμε σε ένα τέτοιο ηθικοπλαστικό τέχνασμα. Αρκεί να απορρίψουμε εξ ολοκλήρου τον τρόπο λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος και να βρούμε εναλλακτικές που να είναι συμφέρουσες για τους πολλούς και όχι για τους μεγιστάνες.

Με απλά λόγια, είναι σαν να μου λένε οτι π.χ. ο Μπάμπης έχει χρεωθεί μέχρι το λαιμό από δάνεια και κάρτες που δεν χρειάζονταν, έχει αποπληρώσει στο πολλαπλάσιο όσα δανείστηκε, αλλά αυτοί επιμένουν να του πάρουν το σπίτι. Αν και δεν μπορώ να παραβλέψω τις ευθύνες του ίδιου του Μπάμπη, αυτό που θα κάνω δεν είναι να πω «μην του παίρνετε όλο το σπίτι, αλλά μόνο τα κεραμίδια». Θα απορρίψω το όλο σύστημα καρτών και δανείων ως εκμεταλλευτικό, θα απαγορεύσω την κατάσχεση άλλων περιουσιακών στοιχείων του Μπάμπη και θα τον συμβουλεύσω να μην ξαναπάρει καταναλωτικά δάνεια ή κάρτες...

rexides είπε...

Αν και σε γενικές ιδεολογικές γραμμές συμφωνώ, η αναγνώριση μέρος του χρέους ως απεχθούς είναι η μόνη ρεαλιστική "λύση" αυτή τη στιγμή.

Αν και με αυτήν τη κυβέρνηση (όπως και με κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας) κάτι τέτοιο είναι αδύνατον, αφού δεν γίνεται οι ίδιοι άνθρωποι που πήραν (και φαγαν) τα δάνεια να δικαιολογηθούν για την κακοδιαχείρησή τους.

Ανορθόδοξος είπε...

Φίλε rexides
Το τι είναι «ρεαλιστικό» και τι όχι άφησέ το για τους τεχνοκράτες απολογητές του συστήματος. Αν εμφανιστούν εκατοντάδες χιλιάδες αγανακτισμένοι πολίτες που θα ΑΠΑΙΤΟΥΝ όχι απλά «κούρεμα», αλλά διαγραφή του χρέους, όχι απλά μπαλώματα, αλλά ριζοσπαστικές αλλαγές, τότε ένας άλλος κόσμος δεν θα είναι απλά εφικτός, αλλά βέβαιος (το τελευταίο το πήρα από τον Ισπανό José Luis Sampedro).

Μιχάλης Ρ. είπε...

Φίλε επειδή επι του θέματος...κολοκυθόπιτα, επέτρεφέ μου να δικόψω την επαναστατική συνδιαλαγή με την παρακάτω πληροφορία που υπήρξε η "Ιθάκη" πριν αγανακτίσουμε με τις κατσαρόλες.
Μια περίεργη επιστολή παραίτησης του Δ.Καζάκη, ιδρυτικού μέλους της Σπίθας του Μίκη Θεοδωράκη βλέπει το φως της δημοσιότητας:
Αγαπητέ Μίκη,
Όπως σας έχω εξηγήσει λεπτομερώς το πρόβλημα που αντιμετωπίζαμε ως οργάνωση δεν είχε σχέση τόσο με πρόσωπα, όσο με έναν μηχανισμό παρακράτους, ο οποίος ήθελε να αλώσει την Σπίθα και να την μετατρέψει σε μια νέου τύπου φασιστική οργάνωση. Τα ηνία κρατά συγκεκριμένο «ίδρυμα» πέραν του Ατλαντικού. Το ίδιο που κατασκεύασε την otpor στην Γιουγκοσλαβία και συνέβαλε στις «πορτοκαλί επαναστάσεις» στην Ουκρανία, την Γεωργία και αλλού.
Όμως, μετά και τις τελευταίες εξελίξεις θεωρώ πλέον ότι..
...το παρακράτος υπερίσχυσε. Έκανα ότι περνούσε από το χέρι μου για να προστατέψω το όνομα, την ιστορία και κυρίως την υστεροφημία σας. Δυστυχώς απέτυχα.
Όπως σας είχα εξηγήσει εξαρχής, προσωπικά έχω αφιερωθεί στην ιδέα του νέου ΕΑΜ. Την παλεύω, με τις λιγοστές δυνάμεις που διαθέτω, πολύ καιρό πριν υπάρξει η Σπίθα. Θα συνεχίσω στον ίδιο δρόμο με την ακλόνητη πεποίθηση ότι το νέο ΕΑΜ θα γεννηθεί. Όχι γιατί το θέλω εγώ, αλλά γιατί είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου για το λαό και την Ελλάδα. Όταν δημιουργηθεί – μιας και είναι σίγουρο ότι κάτι τέτοιο θα γίνει – προσωπικά θα βρίσκομαι στις γραμμές του, απλός στρατιώτης όπως ήμουν πάντα. Το δυστύχημα είναι ότι θα έχει απέναντί του και τους μελανοχιτώνες του παρακράτους που έχει διαλέξει τη Σπίθα για να τους εκκολάψει.
Καλές πωλήσεις φίλε!!!

Μιχάλης Ρ. είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Ανορθόδοξος είπε...

Φίλε Μιχάλη
Γνωρίζω οτι ο Καζάκης παραιτήθηκε από τη Σπίθα, για την οποία έχω εκδηλώσει την αποδοκιμασία μου. Καλά έκανε και έφυγε ο Καζάκης, ξεχώριζε σαν τη μύγα μες το γάλα...

Δεν καταλαβαίνω όμως τι σχέση έχει αυτό με το θέμα της συγκεκριμένης ανάρτησης. Νομίζω πως η επιφυλακτικότητά σου για οποιαδήποτε προσπάθεια αλλαγής-αναμόρφωσης-αναδιοργάνωσης είναι αδικαιολόγητη. Μια και είσαι πιο κοντά από μένα στο δίκτυο ανταλλαγών και αλλληλεγγύης Μαγνησίας, θα πρότεινα να πεταχτείς να τους τσεκάρεια από κοντά. Ίσως να αναθεωρήσεις τις απόψεις σου ή μπορεί να ανακαλύψεις πράγματα και να τα επισημάνεις σε μας που τα αγνοούμε.