Γιατί όχι στη «Σπίθα» του Θεοδωράκη

Την Κυριακή παρευρέθηκα στη συγκέντρωση της «Σπίθας» του Μίκη Θεοδωράκη, στο Βελλίδειο στη Θεσσαλονίκη. Αν και δεν είχα μεγάλες προσδοκίες από μια τέτοια εκδήλωση, σκέφτηκα οτι το αναγνωρίσιμο πρόσωπο του μουσικοσυνθέτη θα μπορούσε να εμπνεύσει και να συσπειρώσει πολλούς ανθρώπους διαφορετικών ηλικιών, πεποιθήσεων και κοινωνικών τάξεων, με κοινό παρονομαστή την αντίθεση στο Μνημόνιο, το οικονομικό σύστημα, το έλλειμμα δημοκρατίας γενικότερα. Δυστυχώς, οι φόβοι μου για συγκεντρωτισμό και στροφή προς τα (ακρο)δεξιά επαληθεύτηκαν, με αποτέλεσμα να αποχωρήσω πριν το τέλος της ομιλίας, εμφανώς απογοητευμένος.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η Σπίθα είναι ένα ιδιότυπο κίνημα-οργάνωση που ιδρύθηκε από το Μίκη Θεοδωράκη πριν από τρεις περίπου μήνες, με σκοπό να σχηματίσει ένα μέτωπο αντίδρασης και ανυπακοής στους όρους του Μνημονίου. Αυτό που μου άρεσε εξαρχής είναι το κάλεσμα να παραμερίσουμε τις πολιτικές μας διαφορές και να συνασπιστούμε απέναντι στον κοινό εχθρό, τους εκπροσώπους των αγορών και του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ακόμα, ιδιαίτερα θετική μου φάνηκε η οργάνωση του κινήματος με βάση τις αρχές της άμεσης δημοκρατίας, χωρίς αρχηγούς και κεντρική οργάνωση, αλλά με ενεργό συμμετοχή όλων στη λήψη αποφάσεων. Όσον αφορά τα αρνητικά, δεν θα μπορούσα να παραβλέψω την εμμονή του Θεοδωράκη και των άλλων πρωτεργατών με τα λεγόμενα «πατριωτικά» θέματα, όπως είναι ο κίνδυνος του νεο-οθωμανισμού, η απειλή των Σκοπίων, ο αφελληνισμός του μαθήματος της ιστορίας και άλλα, παρομοίου μήκους κύματος... Επίσης, υποψιαζόμουν οτι η έντονη προβολή των «επιφανών προσωπικοτήτων» αποτελούσε σημάδι οτι το κίνημα θα εξελισσόταν σε ένα παραδοσιακό πολιτικό κόμμα με ηγέτες και οπαδούς, αντί για μια δημοκρατική, οριζόντιου τύπου οργάνωση.

Με ανάμικτα συναισθήματα λοιπόν αποφάσισα να πάω στη συγκέντρωση. Η πρώτη εντύπωση, δικιά μου αλλά και των φίλων μου ήταν αρνητική. Ο μέσος όρος ηλικίας των παρευρισκομένων ήταν ιδιαίτερα υψηλός, οι περισσότεροι ήταν μεσήλικες και εκπρόσωποι της τρίτης ηλικίας. Από στιλιστικής πλευράς, τα πράγματα δεν ήταν καλύτερα. Πλατινέ ξανθές γριές, κοπέλες με εμφάνιση ΔΑΠίτισσας, καλοζωισμένοι οικογενειάρχες με κοιλιά και γραβάτα, διέκρινα μάλιστα και δύο μοναχούς... Η συμπεριφορά κάποιων παρευρισκομένων ήταν απαράδεκτη, καθώς με νεοελληνικό τρόπο «κρατούσαν» από πέντε θέσεις ο καθένας για συγγενείς και φίλους, την ίδια στιγμή που υπερήλικες και άνθρωποι με κινητικά προβλήματα ήταν όρθιοι. «Από αυτούς θα γίνει η επανάσταση;» αναρωτήθηκε μια φίλη μου. Προσπάθησα να μην επηρεαστώ από αυτές τις λεπτομέρειες και να επικεντρωθώ στην ουσία, δηλαδή τον πολιτικό λόγο του κινήματος. Εξαρχής κατάλαβα οτι θα μιλούσαν σχεδόν αποκλειστικά ο Θεοδωράκης και οι «εκλεκτοί» του, αφήνοντας λίγο μόνο χρόνο για κάποιους εκπροσώπους «περιφερειακών Σπιθών». Πρώτος ξεκίνησε να μιλά ο γνωστός και μη εξαιρετέος Κώστας Ζουράρις, ο οποίος εκτελούσε στη συνέχεια και χρέη συντονιστή. Κατάφερε, μέσα από ένα πλήθος αερολογιών και φληναφημάτων, να μην πει ουσιαστικά τίποτε, κατά την προσφιλή του συνήθεια...

Στη συνέχεια, το λόγο έλαβε ο ομότιμος καθηγητής της νομικής, Γεώργιος Κασιμάτης. Με λόγο απλό και κατανοητό προσπάθησε να υποδείξει σε ποιά σημεία είναι αντισυνταγματικό, αλλά και εμφανώς παράλογο, το Μνημόνιο που υπέγραψαν οι ηγέτες μας. Νομίζω πως έχει κάνει σοβαρή δουλειά στον τομέα αυτό και αποτελεί μια από τις πιο αξιόλογες προσωπικότητες στο κίνημα. Είναι πολύ θετικό να βλέπει κανείς έναν νομικό, και μάλιστα καθηγητή πανεπιστημίου, να καταφέρεται εναντίον του συστήματος εκ των έσω, χρησιμοποιώντας τα όπλα που συνήθως χρησιμοποιούν οι ισχυροί, δηλαδή την ερμηνεία των νόμων. Ακολούθησε ο οικονομολόγος Δημήτρης Καζάκης, κείμενα του οποίου είχα την τύχη να διαβάσω παλιότερα, μέσα από τη σελίδα “No Money No Debt”. Μιλώντας αποκλειστικά με επιχειρήματα και αφήνοντας έξω τους συναισθηματισμούς, προσπάθησε να παρουσιάσει σε λίγα λεπτά την τραγική πραγματικότητα του ελληνικού χρέους, που είναι από τα πιο επαχθή και δυσβάσταχτα στον κόσμο. Αν και δεν συνάντησε τη θερμότερη υποδοχή από το κοινό, θεωρώ οτι ο Καζάκης είναι ο πλέον άξιος πρωτεργάτης της Σπίθας. Τέτοιους ανθρώπους φοβούνται οι πολιτικοί, που ξεσκεπάζουν τις λαμογιές τους με στοιχεία, και θα ήταν ευχής έργον αν η προσπάθειά του προβληθεί περισσότερο στο μέλλον.

Ο επόμενος ομιλητής ήταν ο εκδότης του Άρδην, Γιώργος Καραμπελιάς. Ο λόγος του ήταν έντονα συγκινησιακά φορτισμένος και εξαντλήθηκε στα λεγόμενα πατριωτικά θέματα, όπως είναι η έξαρση του «νεο-οθωμανισμού», το μάθημα της ιστορίας στα σχολεία και άλλα, τα οποία δεν μπόρεσα να καταλάβω τι σχέση είχαν με την κρίση. Η άποψή μου είναι οτι ο χώρος της «πατριωτικής Αριστεράς», που εκπροσωπεί ο Καραμπελιάς, χαρακτηρίζεται από λογικά ασυμβίβαστες μεταξύ τους θέσεις και στηρίζεται στον συχνά λαϊκίστικο συναισθηματισμό. Πώς μπορεί κάποιος που υποστηρίζει τους φτωχούς εργαζόμενους όλου του κόσμου να διαχωρίζει τους ανθρώπους σε «συνέλληνες» και «ξένους»; Στη συνέχεια ακολούθησαν κάποιοι εκπρόσωποι τοπικών επιτροπών της Σπίθας, οι οποίοι κινήθηκαν στο ίδιο μήκος κύματος. Χαρακτηριστικά, ο εκπρόσωπος από την Κομοτηνή, εκδότης κάποιας τοπικής εφημερίδας, αναφέρθηκε στο θέμα της χειραγώγησης των Πομάκων από το τουρκικό προξενείο, ενώ ο Κύπριος εκπρόσωπος έθιξε τα προβλήματα της τουρκικής κατοχής του νησιού και του αφελληνισμού της εκπαίδευσης σε Ελλάδα και Κύπρο. Ο τελευταίος μάλιστα, συγκινημένος μέχρι δακρύων, κατήγγειλε οτι «δεν διδάσκονται πλέον τα παιδιά μας για τους γενίτσαρους», ενώ προσφέρθηκε να... υιοθετήσει τα σχολεία που θα κλείσει η Διαμαντοπούλου! Χαρακτηριστικό είναι οτι το κοινό πραγματικά αποθέωσε τις εθνικιστικές εξάρσεις τους, επιβεβαιώνοντας τους αρχικούς φόβους μου.

Τέλος, το λόγο έλαβε ο πρωταγωνιστής της βραδιάς, Μίκης Θεοδωράκης. Μέσα από μια μακροσκελή και ελαφρώς βαρετή ομιλία προσπάθησε να συνοψίσει τις κατευθυντήριες γραμμές του κινήματος. Αν και ξεκίνησε πολύ καλά, λέγοντας οτι «συμμετέχουμε σε ένα πρωτόγνωρο πείραμα από την έκβαση του οποίου θα αποδειχθεί εάν πραγματικά ο λαός είναι ικανός να αυτοκυβερνηθεί ή εξακολουθεί να χρειάζεται Σωτήρες-Ηγέτες-Κόμματα-Μηχανισμούς για να σωθεί... να γίνεται οπαδός-κοπάδι με τυφλή πίστη και φανατισμό για τον οδηγό-βοσκό και την αυλή του, για να προχωρήσει», στη συνέχεια μας απογοήτευσε. Εκτός από το οτι επέμεινε κι αυτός στα εθνικά θέματα, αναίρεσε με τα λεγόμενά του την αρχή της άμεσης δημοκρατίας, την οποία υποτίθεται οτι πρέσβευε. Αναφέρθηκε στην αναγκαιότητα ύπαρξης ενός «εθνικού κέντρου», που θα κατευθύνει και θα συντονίζει τις «περιφερειακές Σπίθες». Αποδοκίμασε την απόφαση κάποιων τοπικών επιτροπών να κατεβούν στην πορεία της περασμένης Τετάρτης, παρά την απαγόρευση της προσωρινής συμβουλευτικής επιτροπής, λέγοντας μάλιστα οτι «αυτό το είδος της δημοκρατίας εγώ το θεωρώ αναρχία που οδηγεί κατ' ευθείαν σε διάλυση». Αξίζει να σημειωθεί οτι στο σημείο αυτό ο μουσικοσυνθέτης καταχειροκροτήθηκε από το κοινό, ενώ τα προηγούμενα λόγια του για άμεση δημοκρατία και κοπάδι με βοσκό έπεσαν στο κενό. Όταν μάλιστα μια φίλη μου φώναξε «κάτω οι ηγέτες!», μια ομάδα αξιοπρεπών γραιίδων την αγριοκοίταξε σαν να είχε βλαστημήσει μέσα στην εκκλησία...

Μετά από όλα αυτά, αποχώρησα από το Βελλίδειο χωρίς να περιμένω τη λήξη της ομιλίας. Δεν ξέρω αν το πείραμα της Σπίθας τελικά πετύχει, με τις προϋποθέσεις όμως αυτές εγώ δεν μπορώ να αποτελώ μέλος του. Δεν θα είχα πρόβλημα να συμμετέχω σε ένα κίνημα μαζικής ανυπακοής, που να συγκέντρωνε στις τάξεις του άτομα όλων των κοινωνικών βαθμίδων και πεποιθήσεων. Η Σπίθα όμως δεν έχει ως μόνο συνεκτικό κρίκο την οργή απέναντι στο Μνημόνιο και την απογοήτευση για την σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Θέτει αξιωματικά την προϋπόθεση να ενστερνιστείς την (ακρο)δεξιά ατζέντα των ιδρυτών της, ενώ καταργεί ουσιαστικά την αρχή της άμεσης δημοκρατίας, έχοντας μια «προσωρινή επιτροπή» από εκλεκτούς, που καθοδηγεί και διοικεί. Δεν βλέπω μεγάλη διαφορά μεταξύ της Σπίθας και ενός οποιουδήποτε πολιτικού κόμματος, ενώ δεν θα μου φανεί παράξενο αν βάλουν υποψηφιότητα στις επόμενες εκλογές. Αγαπητέ Μίκη λοιπόν, αν και σε σέβομαι σαν καλλιτέχνη και σαν προσωπικότητα, ευχαριστώ, δεν θα πάρω...

Δείτε και:

• http://www.mikis-theodorakis-kinisi-anexartiton-politon.gr/el/info/?nid=481
• http://www.ardin.gr/taxonomy/term/18
• http://www.nomoneynodebt.gr/