Εξορκισμοί: ο μεσαίωνας στον 21ο αιώνα

Σήμερα αποφάσισα να σας γράψω για ένα παράδοξο της εποχής μας. Για ένα κατάλοιπο των σκοτεινών εποχών που συναντάμε ακόμα και στις μέρες μας. Αναφέρομαι στον λεγόμενο «εξορκισμό», το τελετουργικό δηλαδή καθάρισμα ενός ατόμου από τους δαίμονες που το διακατέχουν, που συνήθως επιτελείται από κάποιον επίσημο εκπρόσωπο της Εκκλησίας, αν και δεν λείπουν οι περιπτώσεις όπου διενεργείται από διαφόρων αποχρώσεων μάγους-θεραπευτές. Ετυμολογικά, η λέξη «εξορκισμός» σημαίνει «ωθώ κάποιον να ορκιστεί» και αναφέρεται κυρίως στον εξορκιστή, που εξαναγκάζει κάποιο πνεύμα να υπακούσει μια ανώτερη δύναμη. Στο άκουσμα της λέξης μου έρχονται σκηνές από τη διάσημη ταινία (με το θρυλικό soundtrack “tubular bells”), όπου ένας καλός ιερέας μάχεται κατά των σκοτεινών δυνάμεων που έχουν καταλάβει ένα μικρό κοριτσάκι. Καλή ιδέα για μεταφυσικό θρίλερ, μόνο που στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά.

Πρόσφατο παράδειγμα η περίπτωση του ιερέα Daniel Corogeanu από τη Ρουμανία, ο οποίος υπέβαλε σε μαρτυρικούς, μεσαιωνικού τύπου εξορκισμούς τη νεαρή καλόγρια Maricica Irina Cornici (που είχε διαγνωστεί να πάσχει από σχιζοφρένεια), με τελικό αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή της. Η 23χρονη κοπέλα κρατούνταν δεμένη πάνω σε ένα σταυρό, ενώ το στόμα της ήταν φιμωμένο με πετσέτα, για να μην διακόπτουν οι κραυγές πόνου το θεάρεστο έργο του εξορκιστή... Ο αμετανόητος παπάς, η ηγουμένη της μονής και μια ακόμα μοναχή καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης 7, 6 και 5 ετών αντίστοιχα. Σε μια άλλη περίπτωση στις Η.Π.Α., ένα πεντάχρονο κορίτσι σκοτώθηκε από τη μητέρα του, όταν εκείνη προσπάθησε να... τραβήξει το διάβολο από το στόμα του με τα χέρια της! Με αυτόν τον τρόπο οι αμυγδαλές ωθήθηκαν προς τα πίσω, προκαλώντας μαζί με τα δάχτυλα της γυναίκας απόφραξη του υποφάρυγγα και ασφυξία του παιδιού. Περίπου δύο χρόνια πριν η γυναίκα είχε αρχίσει να εμφανίζει παρανοϊκές ιδέες που επιδεινώθηκαν στο μοιραίο συμβάν. Φυσικά, το θρησκόληπτο περιβάλλον δεν είχε κάνει τίποτα για να βοηθήσει τη μάνα να αντιμετωπίσει τις παραληρητικές ιδέες της, ενθαρρύνοντάς την μάλιστα να προχωρήσει στον εξορκισμό του παιδιού. Αυτά δεν είναι το μόνα περιστατικά βέβαια, καθώς είναι ανησυχητικά πολλά τα κρούσματα θανάτων που συνέβησαν κατά τη διάρκεια εξορκισμών.

Η πεποίθηση οτι οι «διαφορετικοί» και «παράξενοι» συνάνθρωποί μας κατοικούνται από πνεύματα είναι πανάρχαια. Η προέλευση αυτής της δοξασίας φτάνει μέχρι την προϊστορική εποχή, όταν ένα κράμα τοτεμισμού και ανιμισμού αντικαθιστούσε την οργανωμένη θρησκεία. Το θετικό όμως με αυτές τις εποχές ήταν οτι η «διαφορετικότητα» δεν ήταν αναγκαστικά κακή. Συχνά θεωρούταν οτι οι φωνές που άκουγαν ή οι περίεργες αντιληπτικές εμπειρίες που είχαν αυτοί οι άνθρωποι, αντικατόπτριζαν μια ειδική ικανότητα επικοινωνίας με τον κόσμο των πνευμάτων. Πολλές φορές μάλιστα, η κοινότητα τους προσέφερε θέσεις εξουσίας, όπως του σαμάνου ή του μάγου, αναγνωρίζοντας έτσι τις ικανότητές τους. Αυτή η τοποθέτηση απέναντι στην «ψυχική ασθένεια», όπως τη λέμε σήμερα, συνεχίστηκε σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, συμπεριλαμβανομένου και του ελληνικού.

Με την έλευση όμως του Χριστιανισμού και τη γρήγορη εξάπλωσή του (συνήθως όχι με ειρηνικά μέσα...) τα πράγματα σε αυτόν τον τομέα άλλαξαν ριζικά. Κάθε εκδήλωση διαφορετικής και παράξενης συμπεριφοράς θεωρήθηκε επέμβαση του Διαβόλου, ενώ οι ταλαίπωροι ψυχικά ασθενείς στοχοποιήθηκαν και βρέθηκαν αντιμέτωποι με λυσσαλέες προσπάθειες «επαναφοράς» τους, που περιλάμβαναν πολυήμερη καθήλωση με σκοινιά και αλυσίδες, διαρκείς βίαιους εξορκισμούς, χτυπήματα με ζώνες και μαστίγια, τσουρουφλίσματα με καυτό νερό και άλλα μεσαιωνικά... Πολύ συχνά, όταν οι άλλες μέθοδοι συνέτισης του «δαιμονισμένου» αποτύγχαναν, επιστρατεύονταν η αλάνθαστη πυρά, που εξάγνιζε τους αμαρτωλούς και τους έστελνε κατευθείαν στη στοργική αγκαλιά του Ουράνιου Πατέρα!

Σήμερα η αλήθεια είναι οτι αυτά τα λυπηρά φαινόμενα έχουν περιοριστεί κάπως, αλλά δεν έχουν σε καμία περίπτωση εξαφανιστεί. Εκτός από τα παραδείγματα για τις ολέθριες συνέπειες τέτοιων πρακτικών στην αρχή του άρθρου, θα ήθελα να αναφερθώ σε κάτι ακόμα. Στη σημερινή Ιταλία, η Παπική Έδρα έκρινε ότι οι επίλεκτοι που πρόκειται να τα βάλουν με τους δαίμονες θα πρέπει να ανήκουν σε κάποιο «ειδικό σώμα», με ειδική εκπαίδευση και τα ρέστα... Έτσι τα μαθήματα άρχισαν και οι εκπαιδευόμενοι από όλο τον κόσμο έσπευσαν στο "Regina Apostolorum Pontifical University" (UPRA, το πανεπιστήμιο της καθολικής Εκκλησίας), για να παρακολουθήσουν μια σειρά μαθημάτων ψυχολογίας, νομικών θεμάτων και & ιστορίας του Σατανισμού. Με αυτόν τον τρόπο η Δυτική Εκκλησία ελπίζει να αποκτήσει... επιστημονικά καταρτισμένους μάγους-θεραπευτές, που θα συμβάλουν στην εκρίζωση των σατανικών πνευμάτων από την ανθρωπότητα!

Και η ορθοδοξία μας όμως δεν πάει πίσω. Παρά τις επίμονες προσπάθειες απολογητών bloggers να μας πείσουν χωρίς τεκμήρια για το αντίθετο, οι εξορκισμοί καλά κρατούν στην Ελλάδα του 21ου αιώνα. Δεν χρειάζεται να σας κουράσω με πολλά στοιχεία. Νομίζω πως μόνο η εγκύκλιος της Ιεράς Συνόδου για το θέμα, εν έτει 2006, είναι αρκετή:

Α) Η ύπαρξη διαπιστωμένης ανάγκης. Όπως διά να λειτουργήσουμε πρέπει να έχουμε πιστούς, διά να βαπτίσουμε πρέπει να έχουμε άνθρωπο προς Βάπτισμα, διά να στεφανώσουμε πρέπει να έχουμε μελλονύμφους, διά να εξομολογήσουμε πρέπει να έχουμε μετανοούντα, διά να τελέσουμε κηδεία και μνημόσυνο πρέπει να έχουμε κεκοιμημένο, ούτως διά να αναγνώσουμε τις ευχές των εξορκισμών πρέπει να έχουμε δαιμονισμένο ή υπό ισχυρή δαιμονική επήρεια τελούντα…

Ποιές είναι όμως οι περιπτώσεις στις οποίες ένας άνθρωπος κερδίζει την ταμπέλα του «δαιμονισμένου»; Σύμφωνα με ειδικούς γιατρούς, όπως ο Oesterreich και ο Beyerstein, νευρολογικές (επιληψία, σύνδρομο Tourette) και ψυχιατρικές καταστάσεις (σχιζοφρένεια, διαταραχή μετατροπής, διασχιστικές διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας) μπορούν να εκληφθούν από το... έμπειρο μάτι του εξορκιστή ως σημεία δαιμονικής κατοχής. Αντί των επιστημονικών περιγραφών των ασθενειών αυτών από τα επίσημα ιατρικά εγχειρίδια, προτίμησα να παραθέσω κάτι διαφορετικό. Ένα εκπληκτικό απόσπασμα από τους «Αδελφούς Καραμαζώφ» του πιστού χριστιανού Ντοστογιέφσκι, όπου εξιστορείται μια σκηνή θεραπείας «δαιμονισμένης» και στη συνέχεια δίνεται μια ιδιαίτερα πλήρης, ακόμα και για τις μέρες μας, ερμηνεία του φαινομένου (ας μην ξεχνάμε οτι το βιβλίο γράφτηκε στα τέλη του 19ου αιώνα). Η μετάφραση είναι δική μου από αγγλικό πρωτότυπο που βρήκα στο διαδίκτυο:

Μα, ο πατέρας Ζώσιμος μόλις βγήκε στην αυλή πήγε κατευθείαν στις χωρικές που συνωστίζονταν στο κεφαλόσκαλο της αυλόπορτας. Ο πατέρας Ζώσιμος στάθηκε στο πρώτο σκαλί, φόρεσε το πετραχήλι του και ξεκίνησε να ευλογεί τις γυναίκες, που τον είχαν ήδη περικυκλώσει. Του έφεραν μια τρελή γυναίκα. Μόλις αυτή είδε το γέροντα, άρχισε να χτυπιέται και να ουρλιάζει, σαν να ήταν ετοιμόγεννη. Ακουμπώντας το πετραχήλι στο μέτωπό της, της διάβασε μια σύντομη ευχή κι αυτή αμέσως ηρέμησε και σιώπησε...

Αργότερα έμαθα από ειδικούς νευρολόγους οτι δεν προσποιούνται, αλλά έχουν μια ασθένεια, που κυρίως πλήττει τις γυναίκες, και είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στη Ρωσία, εξαιτίας της σκληρής δουλειάς των χωρικών γυναικών. Είναι μια νόσος, έμαθα, που οφείλεται στην κακομεταχείριση από τη στιγμή της γέννησής τους, στην απάνθρωπη και χωρίς βοήθεια εργασία, στην καθημερινή δυστυχία, στο ξύλο που δέχονται από τους άνδρες τους και ούτω καθεξής. Η παράδοξη και άμεση θεραπεία της, που έχει ερμηνευτεί ως απάτη των κληρικών, προέκυψε πιθανότατα με τον πιο φυσικό τρόπο. Οι γυναίκες που τη συνόδευαν και η ίδια η «δαιμονισμένη» πίστευαν σαν να είναι ατράνταχτη αλήθεια οτι αν τη φέρουν μπροστά στο γέροντα, τα δαιμόνια που προκαλούν την πάθησή της δεν θα αντισταθούν και θα εξαφανιστούν κατευθείαν. Έτσι, η νευρικά και ψυχικά διαταραγμένη γυναίκα δέχτηκε ένα είδος κλονισμού, τη στιγμή που γονάτισε στο κεφαλόσκαλο, εκστασιασμένη με την προσδοκία της θαυματουργικής θεραπείας της. Και θεραπεύτηκε όντως, αλλά μόνο για λίγο.

Όλα τα στοιχεία της πάθησης που ονομάζουμε «διαταραχή μετατροπής» ή «υστερία» είναι εδώ. Οι προδιαθεσικοί παράγοντες (κακομεταχείριση από παιδική ηλικία, αγχώδης και πιεστική καθημερινή ζωή), τα συμπτώματα (κρίση με σπασμούς και κραυγές) και η θαυματουργική θεραπεία (μέσω της αυθυποβολής). Όμως, η βελτίωση είναι προσωρινή, όπως εύστοχα προσθέτει ο συγγραφέας στο τέλος, καθώς η κατάσταση είναι πιο μόνιμη και τα συμπτώματα επανέρχονται μετά από κάποιο διάστημα. Ελπίζω το παραπάνω κείμενο του 19ου αιώνα να γίνει μάθημα για όλους τους «κυνηγούς φαντασμάτων» του 21ου αιώνα, που κακομεταχειρίζονται τους ψυχικά ασθενείς συνανθρώπους μας, για να κερδίσουν δόξα και φήμη ή απλά για να ικανοποιήσουν τη δική τους άρρωστη φύση...

Δείτε και:

• http://el.wikipedia.org
• http://www.telegraph.co.uk
• http://roides.wordpress.com
• http://www.planetpdf.com