Η καταγωγή της ελληνικής γλώσσας

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για την καταγωγή των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών που μπορεί να συγκρούονται, να είναι αντίπαλες και να προέρχονται από αμφιλεγόμενες γλωσσολογικές μελέτες. Σε μια τόσο μακρινή εποχή δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τίποτα, παρά μόνο να μελετάμε και να συγκρίνουμε αρχαιολογικά ευρήματα και να διατυπώνουμε υποθέσεις προσπαθώντας να τις επαληθεύσουμε. Η δημοφιλέστερη θεωρία, στη οποία θα αναφερθούμε παρακάτω, είναι η υπόθεση Κουργκάν, σύμφωνα με την οποία η πρωτο-ινδοευρωπαϊκή γλώσσα ομιλούνταν από τον ομώνυμο χαλκολιθικό πολιτισμό της στέπας, την 5η χιλιετία π.Χ., στην περιοχή της Κασπίας Θάλασσας. Η μεγάλη ομοιότητα πολλών βασικών λέξεων σε διάφορες γλώσσες οδήγησε στην υπόθεση οτι υπάρχει μια κοινή πρωτογλώσσα, δηλαδή μια γλώσσα που αποτελεί κοινό πρόγονο, η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση ονομάστηκε πρωτοινδοευρωπαϊκή.

Κλιματικές αλλαγές - φαινόμενο του θερμοκηπίου

Σημείωση Ανορθόδοξου:

Σήμερα έχω τη χαρά να καλωσορίσω μια νέα συγγραφέα, τη Bloody Mary. Ανήσυχο πνεύμα, πολυτάλαντη και συνειδητοποιημένη, ελπίζουμε οτι θα φέρει νέο αέρα στο ιστολόγιο. Τις καλύτερες ευχές μας λοιπόν για το πρώτο της άρθρο, που κινείται στο χώρο της περιβαλλοντολογίας, ενός τομέα για τον οποίο οι προσωπικές μου γνώσεις είναι ελάχιστες. Το παρακάτω κείμενο είναι γραμμένο για να ενημερώσει, αλλά και για να προβληματίσει: Είναι ακριβή και ρεαλιστικά τα σενάρια που μας απειλούν με ταχεία υπερθέρμανση του πλανήτη ή μήπως είναι προϊόντα ελλιπών γνώσεων και προκαταλήψεων;

Βρες το επόμενο ψέμα που θα σου πει ο Γιωργάκης! (Updated)

Μια και διανύουμε εκλογική περίοδο, αποφάσισα να μη μείνω εντελώς εκτός επικαιρότητας. Και τι πιο ευχάριστο από το να ασχοληθώ με αυτόν τον ευγενέστατο κύριο, το μεγάλο μαραθωνοδρόμο, τον άσο της ποδηλασίας, το θρύλο του κανόε καγιάκ, αυτόν ντε, που αραιά και που παριστάνει τον πρωθυπουργό της χώρας... Επειδή όμως δεν θέλω να τον αδικήσω, παραδέχομαι οτι τον θαυμάζω σε κάτι: παρά τον τρομερό συναγωνισμό, καταφέρνει και ξεπερνά στο ψέμα και την υποκρισία σχεδόν όλους τους συναδέλφους του. Είτε μιλά σοβαρά, είτε κλαψουρίζει σαν αρσενική Βροχοπούλου, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι οτι τα λεγόμενά του είναι 100% ψεύτικα.

Ο Βίλχελμ Ράιχ για το φασισμό

Η ευρύτατη διάδοση των ιδεών του φασισμού σε πολλές, διαφορετικές μεταξύ τους πληθυσμιακές ομάδες αποτελεί ένα μυστήριο για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο. Όπως εύλογα είχε αναρωτηθεί ο μεγάλος φιλόσοφος Μπαρούχ Σπινόζα: «γιατί άραγε αγωνίζονται οι άνθρωποι για τη δουλοσύνη τους, σαν να πρόκειται για τη σωτηρία τους;». Είναι λυπηρό, τρομακτικό και παράλογο να συναντάς άτομα που υπερασπίζονται με λύσσα και φανατισμό την ίδια τους την υποδούλωση. Για να αποκαλύψει κάποιος τα γενεσιουργά αίτια αυτής της επιδημίας, θα πρέπει να καταδυθεί στα βάθη του ανθρώπινου ασυνείδητου και να εξετάσει μηχανισμούς εγκατεστημένους από χιλιετίες. Ένας από τους πρώτους ερευνητές που ασχολήθηκε με τα βαθύτερα ψυχολογικά αίτια του φασισμού και του ολοκληρωτισμού γενικότερα ήταν ο ψυχαναλυτής και κοινωνικός επαναστάτης, Βίλχελμ Ράιχ.

Μιλιταρισμός, εθνικισμός, φασισμός

Με την ευκαιρία των φανταχτερών στρατιωτικών παρελάσεων που γίνονται σήμερα, ας θυμηθούμε και μια σκηνή από τη φετινή παρέλαση της 25ης Μαρτίου:

Ψυχανάλυση και προπαγάνδα

Λίγες μέρες μετά τη δημοσίευση του τελευταίου άρθρου μου, για τους φόβους που καλλιεργούνται στους ανθρώπους εν μέσω κρίσης, βρήκα στο ιστολόγιο του φίλου Tyler Durden μια ανάρτηση αφιερωμένη στο εξαιρετικό ντοκιμαντέρ “Century of the self”. Το θέμα του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ είναι πρωτότυπο όσο και ενδιαφέρον: αναφέρεται στη συμβολή της ψυχανάλυσης στην ανάπτυξη νέων, αποτελεσματικότερων μεθόδων προπαγάνδας και στον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να αντιληφθούμε τις δυσδιάκριτες επιδράσεις της προπαγάνδας πάνω μας και να τις εξουδετερώσουμε. Μια ιδιαίτερα αξιόλογη δουλειά του Adam Curtis, που διαφωτίζει και σοκάρει. Σας προτείνω να δείτε και τα τέσσερα μέρη του “Century of the self”, τα οποία μπορείτε να βρείτε με ελληνικούς υπότιτλους στην ιστοσελίδα Free and Real.

Κρίση και αρχέγονοι φόβοι

Σε παλιότερα άρθρα έχω ασχοληθεί εκτεταμένα με τις οικονομικές και κοινωνικές συνιστώσες της διαβόητης «κρίσης» που βιώνουμε τους τελευταίους μήνες. Σήμερα αποφάσισα να εστιάσω και στον ψυχολογικό της αντίκτυπο στους ανθρώπους. Άλλωστε, οι επιστήμες της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας επικαλύπτονται σε τέτοιο βαθμό, που συχνά είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις που σταματά η μία και που ξεκινά η άλλη. Είναι γνωστό οτι μια κοινωνία αποτελείται από άτομα, τα οποία, παρά τις όποιες αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους, δεν παύουν να έχουν τον προσωπικό τους ψυχισμό, τις εξατομικευμένες τους ανάγκες και επιθυμίες, τους δικούς τους φόβους και αξίες. Κατανοώντας καλύτερα τον άνθρωπο, μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τη λειτουργία της κοινωνίας και αντίστροφα.

Ασυνείδητο και θρησκευτικό αίσθημα (μέρος 2ο)

Συνεχίζοντας σήμερα το άρθρο για το ασυνείδητο και τη σχέση του με το θρησκευτικό αίσθημα, θα αναφερθώ κυρίως στον θεωρητικό της ψυχολογίας που ασχολήθηκε όσο κανένας με τα «παράξενα» φαινόμενα της θρησκευτικότητας, των μύθων, των θρύλων και τον τελετών: τον Καρλ Γιουνγκ. Η διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου για κάποιας μορφής θρησκευτικότητα, όσο κι αν μπορεί να δεχτεί διαφορετικές ερμηνείες, είναι κάτι που δύσκολα αμφισβητείται. Ακόμα και στα χρόνια πριν την ανακάλυψη της φωτιάς, όταν οι άνθρωποι ζούσαν σε ολιγάριθμες ομάδες ως τροφοσυλλέκτες ή κυνηγοί, πιθανότατα επικρατούσε μια υποτυπώδης «θρησκεία», του τύπου της προγονολατρείας ή του ανιμισμού. Οι σκοπιμότητες που εξυπηρετούσε ένα τέτοιο χαλαρό «πλαίσιο πίστης» ήταν αναμφίβολα διαφορετικές από αυτές που εξυπηρετούν οι σύγχρονες θρησκείες, μετά από προσεκτικότερη μελέτη όμως αποκαλύπτεται οτι όλες οι λατρευτικές εκδηλώσεις έχουν κάποια κοινά στοιχεία στον πυρήνα τους.

Ασυνείδητο και θρησκευτικό αίσθημα (μέρος 1ο)

Μετά από ένα διάλειμμα μερικών εβδομάδων, επιστρέφω ενεργά στο blogging με ένα διαφορετικό άρθρο. Μέχρι τώρα περιοριζόμουν κυρίως στο να καταδεικνύω τις διάφορες εκφάνσεις του ανορθολογισμού στη ζωή μας, είτε αυτό λέγεται θρησκεία, είτε πίστη στην αστρολογία, τον εσωτερισμό, τα «ανεξήγητα φαινόμενα», τη δεισιδαιμονία γενικότερα. Δεν είχα όμως προσπαθήσει επαρκώς να εξηγήσω γιατί είναι τόσο δημοφιλείς αυτές οι εμφανώς παράλογες πεποιθήσεις, ακόμα και στον 21ο αιώνα, την εποχή της γνώσης και της επιστήμης. Αυτό σκοπεύω να κάνω σήμερα, στο παρόν εισαγωγικό άρθρο για το ασυνείδητο. Κάποιες σύντομες μόνο αναφορές στο ψυχολογικό υπόβαθρο της πίστης έχω κάνει στα παλιότερα άρθρα μου εδώ, εδώ, εδώ και εδώ. Παρακαλώ τον ενημερωμένο αναγνώστη να συγχωρέσει ορισμένες υπεραπλουστεύσεις που κάνω στη συνέχεια, τόσο σε θέματα ψυχανάλυσης όσο και νευροεπιστημών, θεωρώ όμως πως είναι απαραίτητες για την καλύτερη κατανόηση πολύπλοκων και σύνθετων εννοιών σε ένα τόσο μικρό κείμενο.

Θαύματα θερινής νυκτός... (Updated)

Σήμερα, μετά από δυο άρθρα πολιτικοκοινωνικού στοχασμού και προβληματισμού, αποφάσισα να γράψω κάτι πιο ανάλαφρο. Καλοκαίρι είναι εξ άλλου και μας περιμένουν οι χαρές της θάλασσας (της ΚΑΘΑΡΗΣ θάλασσας)! Έχω ετοιμάσει λοιπόν δυο ιστοριούλες εξωφρενικών και κωμικοτραγικών θαυμάτων, που θα μπορούσαν κάλλιστα να βρίσκονται σε κάποιο σύγχρονο βιβλίο-μαρτυρία για τα θαυμαστά έργα του τάδε γέροντα, ερημίτη, προφήτη, μητροπολίτη, ψάλτη ή και καντηλανάφτη... Το πρώτο «θαύμα» είναι δικής μου έμπνευσης, ενώ το δεύτερο είναι του φίλου Rexides. Σας καλώ όλους να γράψετε τις δικές σας ιστορίες στα σχόλια του παρόντος κειμένου, από τις οποίες θα δημοσιευτούν στη συνέχεια οι καλύτερες.

Οι θετικές συνέπειες της κρίσης (μέρος 2ο)

Στο δεύτερο μέρος του άρθρου για τις θετικές συνέπειες της κρίσης, θα αναφερθώ στο έλλειμμα δημοκρατίας του ισχύοντος πολιτικού συστήματος και στο πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτό, παίρνοντας παραδείγματα από την ιστορία. Είναι ευχάριστο το γεγονός οτι πολλοί αρχίζουν και αμφισβητούν τις καθιερωμένες αξίες και νοοτροπίες, τώρα που τα πράγματα οδηγούνται από το κακό στο χειρότερο. Η κατ' επίφασιν «δημοκρατία» φαίνεται όλο και πιο καθαρά σαν ολιγαρχία, ενώ η νοοτροπία της παθητικότητας και της αποχαύνωσης δείχνει καθημερινά τις καταστροφικές συνέπειες της. Αν απαιτείται μια καταστροφή για να βιώσουμε το πολιτικό και οικονομικό σύστημα ως άδικο και εκμεταλλευτικό, αν χρειάζεται να φτάσει ο κόμπος στο χτένι για να αλλάξουμε μυαλά, τότε η περιβόητη κρίση ίσως να μην είναι τόσο κακή.

Οι θετικές συνέπειες της κρίσης (μέρος 1ο)

Πιθανόν ο τίτλος του παρόντος άρθρου να σας φαίνεται περίεργος, προκλητικός, ίσως και ύποπτος. Πως θα μπορούσε να είναι κάποιος αισιόδοξος σε μια τέτοια περίοδο της ιστορίας; Τι θετικό μπορεί να βγάλει κανείς από μια ζοφερή και απειλητική συγκυρία, όπως αυτή που ζούμε; Κι όμως φίλοι μου, το «ουδέν κακό αμιγές καλού» των αρχαίων Ελλήνων είναι ένα ρητό με καθολική ισχύ, που μπορεί να βρει εφαρμογή σε σχεδόν όλες τις περιπτώσεις. Η βαθιά οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση που βιώνουμε μπορεί να γίνει έναυσμα για την αφύπνιση του κόσμου από το λήθαργο και την αναγέννηση, μέσα από τη ριζική αναθεώρηση θεσμών, πεποιθήσεων και νοοτροπιών. Άλλωστε, οι λαμπρότερες καινοτομίες της παγκόσμιας ιστορίας ακολούθησαν περιόδους παρακμής και ύφεσης. Η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία ακολούθησε την ολιγαρχία και την τυραννία, ο διαφωτισμός ακολούθησε τις σκοτεινές εποχές του μεσαίωνα, η γαλλική επανάσταση ακολούθησε την απολυταρχία του Λουδοβίκου του 16ου, ενώ η ρωσική επανάσταση τις ωμότητες του τσάρου.

Η αυταπάτη της «θείας πρόνοιας»

Συχνά με ρωτούν: «πως είσαι τόσο βέβαιος οτι δεν υπάρχει Θεός;». Η αλήθεια είναι πως δεν είμαι 100% βέβαιος, γιατί απλούστατα δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω, όπως και κανένας άνθρωπος άλλωστε. Αυτά όμως για τα οποία είμαι σίγουρος, καθώς επαληθεύονται από την καθημερινή ζωή, είναι δύο. Η ασύδοτη εκμετάλλευση των μεταφυσικών φόβων και ελπίδων του κόσμου από ορισμένους επιτήδειους, με σκοπό το κέρδος και την εξουσία, αλλά και η απουσία κάθε είδους «θείας πρόνοιας» στον κόσμο που ζούμε. Για το τελευταίο έχω σκοπό να σας μιλήσω σήμερα. Θα ξεκινήσω με μια απόπειρα ορισμού. Η έννοια της «θείας πρόνοιας», όπως αυτή συναντάται στις περισσότερες σύγχρονες θρησκείες, αποκρυσταλλώνεται στη συχνή και σχεδιασμένη επέμβαση του Θεού στα δρώμενα επί της Γης. Η επέμβαση αυτή γίνεται με κάποιο σκοπό, πάντα για το «καλό» των ανθρώπων, ενώ ο τρόπος της επέμβασης μπορεί να είναι είτε «θαυματουργικός», δηλαδή εμφανώς πέρα από κάθε φυσικό νόμο, είτε μυστικός, ώστε να μην είναι εύκολα διακριτή η παρέμβαση του Θεού.

Το παράδειγμα του Banquet για την κατάσταση στο χώρο της εργασίας

Σήμερα αποφάσισα να γράψω, κάπως καθυστερημένα είναι η αλήθεια, για μια ιστορία απόλυτα ενδεικτική της απελπιστικής κατάστασης στην οποία βρίσκονται οι υπάλληλοι του ιδιωτικού τομέα. Πρόκειται για τις εξελίξεις σχετικά με το εστιατόριο Banquet, που βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Η ιστορία ξεκίνησε στις 5 Απριλίου, όταν ο σερβιτόρος Βαγγέλης Κιτσώνης ειδοποιήθηκε οτι έπρεπε να παραδώσει τη στολή εργασίας του, χωρίς να του διευκρινίζεται αν και πότε θα ξαναδουλέψει. Η άτυπη και απροσδόκητη αυτή απόλυση ήρθε σαν αποτέλεσμα των αξιώσεων του να... καταβληθεί το δώρο Πάσχα στους υπαλλήλους. Η συγκεκριμένη απαξιωτική συμπεριφορά του ιδιοκτήτη του εστιατορίου, Γεράσιμου Φιώρου, ήταν απλά ένα μέρος της γενικότερης στάσης που κρατούσε απέναντι στους υπαλλήλους του. Σύμφωνα με τον Κιτσώνη και άλλους εργαζόμενους στο Banquet, ο εργοδότης τους:

Αγαπάς την Εκκλησίαν; Απόδειξις!

Χριστιανοί γρηγορείτε! Η Εκκλησία μας αντιμετωπίζει... οικονομικάς δυσκολίας! Ενήμερη περί του μείζονος σημασίας αυτού προβλήματος, που δεν πρέπει να αφήσει ασυγκίνητον κανέναν σοβαρόν πιστόν, η «Ανούσια Πίστις» θα συνεισφέρει το ταπεινόν τούτο άρθρον, ως ελάχιστον φόρον τιμής στους πτωχούς πλην τίμιους ιερείς μας. Και δεν είναι μόνον οι ιερείς μας, οι ψάλται και οι νεωκόροι που βλάπτονται από την οικονομικήν κρίσην, αλλά ολόκληρο το ευσεβές κύκλωμα των κηροποιών, ιεροραφέων, χρυσοχόων-κατασκευαστών ταμάτων, εργολάβων ανέγερσης ιερών ναών, αγιογράφων, κατασκευαστών ξυλογλύπτων, υαλουργών και λοιπών συν Χριστώ ελευθέρων επαγγελματιών...