Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου 2012

"Δημοκρατία UNDER CONSTRUCTION" - σχόλια και σκέψεις

Με αφορμή την πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου “ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ UNDER CONSTRUCTION” στη Θεσσαλονίκη (Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου), θα αφιερώσω το σημερινό άρθρο στο συγκεκριμένο βιβλίο, όσο και στο κίνημα των πλατειών γενικότερα. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Α/ΣΥΝΕΧΕΙΑ και περιλαμβάνει κείμενα διαφόρων συγγραφέων με περιγραφές και αναλύσεις του κινήματος των Αγανακτισμένων, ενώ μαζί με το βιβλίο δίνεται και ένα DVD με οπτικοακουστικό υλικό από τα γεγονότα. Το βιβλίο ακολουθεί την πολυφωνία των πλατειών, καθώς κάποιοι συγγραφείς προέρχονται από τον ευρύτερο αριστερό χώρο, κάποιοι από την αναρχία, άλλοι είναι ανένταχτοι, ανάμεσά τους υπάρχουν παλιοί, έμπειροι αγωνιστές, αλλά και νέοι, που βρήκαν τρόπο έκφρασης μέσα από το κίνημα. Ο συνεκτικός κρίκος όλων των κειμένων είναι ότι αναφέρονται στο φαινόμενο των πλατειών. Πέρα από αυτό, ο κάθε συγγραφέας κάνει τις δικές του τοποθετήσεις, αναλύσεις και σχόλια, εκφράζει τις δικές του επιθυμίες, θέτει τις δικές του προτάσεις, όπως ακριβώς γινόταν στις συνελεύσεις. Η αντιπαράθεση των διαφόρων θέσεων και αντιθέσεων είναι αυτή που συνθέτει πολιτικό λόγο, όπως αποδείχτηκε στην πράξη στις πλατείες.

Συνιστώ το συγκεκριμένο βιβλίο σε όλους όσους βρέθηκαν στους δρόμους και τις πλατείες από τις 25 Μαΐου και μετά. Αποτελεί ένα ιστορικό ντοκουμέντο του φαινομένου «Αγανακτισμένοι», παρουσιάζει υπό διάφορες οπτικές γωνίες τα γεγονότα, τη λειτουργία και την οργάνωση του κινήματος, τα όσα πέτυχε και τα όσα θα μπορούσε να πετύχει. Συνιστώ επίσης το βιβλίο σε όσους δεν συμμετείχαν για κάποιο λόγο στο κίνημα, όμως ενδιαφέρονται να μάθουν γι’ αυτό κάτι περισσότερο από όσα τους μετέδωσαν τα κατεστημένα ΜΜΕ. Όλοι οι συγγραφείς του “ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ UNDER CONSTRUCTION” ήταν ενεργοί Αγανακτισμένοι, όχι επαγγελματίες δημοσιογράφοι, έζησαν το κίνημα και δεν το παρατήρησαν απλά «απ’ έξω».

Η ανάγνωση του βιβλίου και η θέαση του DVD μου ξύπνησαν μνήμες, εικόνες και σκέψεις για το κίνημα στο οποίο συμμετείχα και ο ίδιος, το σημαντικότερο ίσως συμβάν στη χώρα, από την εποχή του Πολυτεχνείου. Χρησιμοποιώ, όχι τυχαία, τον όρο του Alain Badiou «συμβάν», για να δηλώσω κάτι τυχαίο, απρόβλεπτο, προσωρινό, το οποίο όμως ορίζει την ουσία της πολιτικής. Είναι σαφές ότι δεν παράγεται αληθινή πολιτική μέσα από τον επαναλαμβανόμενο λόγο των κομμάτων, ο οποίος είναι καθορισμένος από κάποια συγκεκριμένα σημαίνοντα, κάποιες αμετακίνητες συντεταγμένες που εγκλωβίζουν τη σκέψη και την αναγκάζουν να διαγράφει κύκλους. Οι νεοφιλελεύθεροι (Νεοδημοκράτες και ΠΑΣΟΚοι) μιλούν για ανάπτυξη, παραγωγικότητα, κερδοφορία, ανταγωνιστικότητα, μην μπορώντας να «δραπετεύσουν» από αυτές τις έννοιες και να σκεφτούν διαφορετικά.

Δυστυχώς, το ίδιο ισχύει σε μεγάλο βαθμό και για τα κόμματα της Αριστεράς. Λαϊκή συσπείρωση, ανασυγκρότηση της παραγωγής, ευρωμονόδρομος, μέτωπο αγώνα και άλλα καταντούν κενές έννοιες, ξύλινες λέξεις που απλά επαναλαμβάνονται περιοδικά. Ακόμα χειρότερα, η Αριστερά χρησιμοποιεί κατά κόρον τα σημαίνοντα του συστήματος. Κοινοβουλευτισμός, (αντι)συνταγματικό, αντιπολίτευση, «κύριε πρόεδρε, ευχαριστώ που μου δίνετε το λόγο»… Πώς είναι δυνατόν κάποιος να σκεφτεί αληθινά ριζοσπαστικά και πρωτότυπα, όταν παγιδεύεται μόνος του στις συστημικές έννοιες;

Αντίθετα, η δυναμική του πλήθους στις πλατείες είναι ικανή να παράγει αληθινό πολιτικό λόγο, καθώς ο κόσμος ξέρει καλύτερα από τον κάθε μεσάζοντα ποιές είναι οι επιθυμίες του. Το μόνο που χρειάζεται είναι η ευκαιρία να τις εκφράσει και οι κατάλληλες λέξεις. Το τελευταίο δεν είναι κάτι αμελητέο, καθώς και οι πολίτες, με τη σειρά τους, τείνουν να εγκλωβίζονται από τα σημαίνοντα της κυρίαρχης τάξης και να προσπαθούν να διατυπώσουν την επιθυμία τους μέσα από αυτά. Η ζύμωση όμως των πολλαπλών απόψεων στην πλατεία, η επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων με διαφορετική οπτική και θέση μέσα στην κοινωνία, η περιφρόνηση των ΜΜΕ και του κυρίαρχου θεάματος γενικότερα, οδηγούν στην ανάδυση νέων, αυθεντικών εννοιών, που έχουν σκοπό να ανα-διατυπώσουν την επιθυμία των πολιτών.


Από την πρώτη στιγμή το πλήθος στις πλατείες εξεγέρθηκε αυθόρμητα απέναντι σε κάθε είδους ιδεολογική και πολιτική καθοδήγηση. Κόμματα, οργανώσεις, συνδικάτα, όλες οι παλιές μορφές εκπροσώπησης ήταν ανεπιθύμητες, κάτι που ξεσήκωσε την αντίδραση ορισμένων «επαγγελματιών αγωνιστών». Ο κόσμος όμως είχε διαπιστώσει από μόνος του την αναποτελεσματικότητα αυτών των δομών, καθώς και τη διαπλοκή των ηγεσιών τους με την εξουσία. Απέναντι σε όλα αυτά, διατύπωσε το ριζοσπαστικότερο ίσως πολιτικό αίτημα που διατυπώθηκε ποτέ: άμεση δημοκρατία. Κανένας δεν είναι περισσότερο ικανός να αναγνωρίσει και να διατυπώσει την επιθυμία του λαού από τον ίδιο το λαό.

Κάποιοι σχολίασαν ότι τα περί «άμεσης» και «πραγματικής» δημοκρατίας αποτελούν αντιγραφή των συνθημάτων των Ισπανών Indignados. Αυτό αληθεύει, πέρα όμως από την συνθηματολογία, η δημοκρατία στις πλατείες λειτούργησε στην πράξη, μέσα από τη διατύπωση θέσεων, αντιθέσεων και τη σύνθεση νέων προτάσεων. Παρά τα πολλά προβλήματα και τις δυσκολίες, δημιουργήθηκαν σταδιακά δίκτυα ανθρώπων, τα οποία, αλληλεπιδρώντας μεταξύ τους αλλά και με το σύνολο των Αγανακτισμένων, ανέλαβαν την οργάνωση της εκκολαπτόμενης, αυθεντικής δημοκρατίας. Η πλειοψηφία του κόσμου στις πλατείες πείστηκε για την υπεροχή της άμεσης δημοκρατίας απέναντι στις άλλες μορφές λήψης αποφάσεων και αυτό είναι ίσως το σπουδαιότερο επίτευγμα του κινήματος.


Το κίνημα των Αγανακτισμένων μπορεί να έσβησε, να έκανε τον κύκλο του ή να βρίσκεται σε κατάσταση χειμερίας νάρκης, περιμένοντας το καλοκαίρι για να αναζωπυρωθεί. Όποιο και να είναι το μέλλον, είναι βέβαιο πως το αποτύπωμά του θα παραμείνει ανεξίτηλο. Τάραξε τα στάσιμα επί δεκαετίες νερά της πολιτικής, διαδίδοντας προς όλες τις κατευθύνσεις πως ο κόσμος μπορεί να μιλήσει από μόνος του, να διεκδικήσει, να αποφασίσει. Αποτέλεσε μια πρωτοφανή σε μέγεθος και διάρκεια αμφισβήτηση της εξουσίας σε όλες της μορφές της, προτείνοντας παράλληλα εναλλακτικές για τη διαχείρισή της. Το καλοκαίρι του 2011, στις πλατείες μιας μικρής μεσογειακής χώρας που λέγεται Ελλάδα, γράφτηκε ιστορία…

4 σχόλια:

ο δείμος του πολίτη είπε...

Αν το συστήνεις τόσο θερμά, θα το αγοράσουμε (και το κρίμα στο λαιμό σου :)

Ανορθόδοξος είπε...

Ελπίζω να σου αρέσει δείμε, αν και συμβάντα όπως το κίνημα των πλατειών δύσκολα αποτυπώνονται στο χαρτί...

The Schrodinger's Dragon είπε...

Η αντίδραση είναι επιβεβλημένη φίλε Ανορθόδοξε! Απλά η αντίδραση από μόνη της προϋποθέτει δράση, σαφώς καθορισμένη. Και το κίνημα των Αγανακτισμένων δεν προσδιόρισε ποτέ αυτήν τη δράση.

Να σου θυμίσω ότι με το κίνημα των αγανακτισμένων τάχθηκε και ο Φωτόπουλος με τους συνδικαλιστές της ΔΕΗ, την ώρα που βγαίνουν στη φόρα με στοιχεία πλέον οι σπατάλες και οι κλεψιές τους από τα λεφτά μου και τα δικά σου. Να σου θυμίσω ότι στις πλατείες κατέβηκαν και άτομα από αυτά που θα δώσουν στις επερχόμενες εκλογές το 50% παρά κάτι (ελπίζω να μη δω τίποτα περισσότερο και πάθω έμφραγμα) στον ΝΔΣΟΚ. Τι κοινά μπορεί να έχει με αυτούς ο εργαζόμενος που δεν έχει δουλειά και τον ληστεύουν καθημερινά με χαράτσια, περαιώσεις και τέλη επιτηδεύματος; Τίποτα απολύτως! Οπότε καταλήγουμε απλώς σε μια απροσδιόριστη αντίδραση η οποία είναι σπατάλη ενέργειας και συνεπώς αυξάνει δραματικά την εντροπία του συστήματος (μέτρο της αταξίας).

Ανορθόδοξος είπε...

Φίλε Schrodinger's Dragon
Έχεις δίκιο στα περισσότερα από αυτά που γράφεις. Όταν συγκεντρώνονται χιλιάδες άτομα, από διαφορετικούς ιδεολογικούς και κοινωνικούς χώρους, είναι πολύ δύσκολο να συμφωνήσουν σε μία ενιαία άποψη, πόσο μάλλον να την υλοποιήσουν.

Δεν συμφωνώ όμως στο οτι η ζύμωση που έγινε στις πλατείες ήταν σπατάλη ενέργειας. Ήταν ένα πείραμα πάνω στην άμεση δημοκρατία, ενθάρρυνε την αλληλεγύη μεταξύ των ανθρώπων και δυνάμωσε τη δυσπιστία απέναντι στο ισχύον σύστημα. Το κυριότερο κατά τη γνώμη μου ήταν οτι έδωσε το λόγο σε πολύ κόσμο που ήταν αποκλεισμένος, μια ευκαιρία να εκφράσει τις επιθυμίες του.