Σάββατο 23 Οκτωβρίου 2010

Ψυχανάλυση και προπαγάνδα

Λίγες μέρες μετά τη δημοσίευση του τελευταίου άρθρου μου, για τους φόβους που καλλιεργούνται στους ανθρώπους εν μέσω κρίσης, βρήκα στο ιστολόγιο του φίλου Tyler Durden μια ανάρτηση αφιερωμένη στο εξαιρετικό ντοκιμαντέρ “Century of the self”. Το θέμα του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ είναι πρωτότυπο όσο και ενδιαφέρον: αναφέρεται στη συμβολή της ψυχανάλυσης στην ανάπτυξη νέων, αποτελεσματικότερων μεθόδων προπαγάνδας και στον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να αντιληφθούμε τις δυσδιάκριτες επιδράσεις της προπαγάνδας πάνω μας και να τις εξουδετερώσουμε. Μια ιδιαίτερα αξιόλογη δουλειά του Adam Curtis, που διαφωτίζει και σοκάρει. Σας προτείνω να δείτε και τα τέσσερα μέρη του “Century of the self”, τα οποία μπορείτε να βρείτε με ελληνικούς υπότιτλους στην ιστοσελίδα Free and Real.


Αυτό που μου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση δεν ήταν τόσο η χρησιμοποίηση της ψυχανάλυσης για σκοπούς επηρεασμού, καθοδήγησης και υποδούλωσης των μαζών, αλλά η προσωπική συμβολή του ανιψιού του Φρόυντ, Edward Bernays, στην επίτευξη αυτού του στόχου. Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθώ με τη ζωή και το έργο του μεγάλου αυτού προπαγανδιστή, του διαμορφωτή των νεόκοπων επιστημών του μάρκετινγκ και της διαφήμισης, που επηρέασε ριζικά την πολιτική «δημοσίων σχέσεων» πολλών επιχειρηματικών κολοσσών, τεσσάρων Αμερικανών προέδρων, αμέτρητων πολιτικών, ακόμα και του διαβόητου υπουργού προπαγάνδας του Γ' Ράιχ, Γιόζεφ Γκέμπελς... Δεν μπορούμε βέβαια να απορρίψουμε εξ ολοκλήρου την ψυχανάλυση, επειδή έχει χρησιμοποιηθεί με αυτόν τον τρόπο. Όπως έχει σχολιάσει χαρακτηριστικά ο Φρόυντ, η ψυχανάλυση είναι ένα ουδέτερο εργαλείο, που μπορεί να αξιοποιηθεί με διάφορους τρόπους. Παρόλο που η αρχική πρόθεση του ιδρυτή της ήταν να απελευθερώσει τους ανθρώπους από τα πάθη τους, αυτό δεν απαγορεύει σε κανέναν να τη χρησιμοποιήσει για τους ακριβώς αντίθετους σκοπούς: τη χειραγώγηση και την υποδούλωση.


Ο Edward Bernays γεννήθηκε στη Βιέννη το 1891. Μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη σε μικρή ηλικία και σύντομα βρέθηκε να δουλεύει ως διαφημιστής, με σημαντικότερο πελάτη του τον διάσημο τενόρο Enrico Caruso. Στη διάρκεια του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου προσλήφθηκε από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, στον τομέα της πολεμικής προπαγάνδας. Μετά τη λήξη του πολέμου, αφού είχε καταλάβει την τεράστια δύναμη χειραγώγησης της προπαγάνδας, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει παρόμοιες τεχνικές και σε ειρηνική περίοδο. Όμως, το όνομα «προπαγάνδα» είχε χρωματιστεί αρνητικά στη συνείδηση του λαού, ως ανήθικο εργαλείο των Γερμανών, οπότε ο δαιμόνιος Bernays εισήγαγε τον ουδέτερο όρο «δημόσιες σχέσεις» (Public Relations – PR) για να περιγράψει την καινούρια αυτή επιστήμη. Εκτός από ανιψιός του Φρόυντ ήταν και ένθερμος μελετητής των βιβλίων του, ανακαλύπτοντας οτι ο αποτελεσματικότερος τρόπος για να μεταπείσεις κάποιον δεν είναι να απευθυνθείς στη λογική του, αλλά να στοχεύσεις κατευθείαν στα κατώτερα, ασυνείδητα ένστικτά του. Αν και ο Bernays δεν ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε επιστημονικά με την προπαγάνδα, κατέχει αναμφίβολα τα πρωτεία στο οτι χρησιμοποίησε τις ανακαλύψεις της ψυχανάλυσης για σκοπούς επηρεασμού και καθοδήγησης.


Το πιο γνωστό ίσως επίτευγμα του συγκεκριμένου προπαγανδιστή ήταν οτι συνέβαλε αποφασιστικά στη διάδοση του τσιγάρου στις γυναίκες. Τα βιομηχανικά τσιγάρα είχαν πλέον κατακτήσει το ανδρικό κοινό, καθώς μοιράζονταν δωρεάν στους στρατιώτες όλων των χωρών κατά τη διάρκεια του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου. Με τους άνδρες εξαρτημένους μαζικά από το προϊόν τους, οι καπνοβιομήχανοι ανυπομονούσαν να κατακτήσουν και το γυναικείο κοινό. Η κύρια δυσκολία που αντιμετώπιζαν ήταν οτι το κάπνισμα θεωρούταν «πρόστυχη» συνήθεια για μια γυναίκα, καθώς στη συνείδηση του κόσμου είχε συνδεθεί με τις πόρνες και τις αρτίστες των καμπαρέ. Ο πρόεδρος των καπνοβιομηχάνων απευθύνθηκε τότε στον Bernays, αναθέτοντάς του το δύσκολο έργο να ανατρέψει την κυρίαρχη αυτή στάση απέναντι στο τσιγάρο. Ο Bernays με τη σειρά του πήγε σε έναν γνωστό Νεοϋορκέζο ψυχαναλυτή, για να τον ρωτήσει τι σημαίνει ασυνείδητα το τσιγάρο για τις γυναίκες, σύμφωνα με τα ευρήματα από τις αναλύσεις του. Αφού πληρώθηκε αδρά, ο τελευταίος του αποκάλυψε οτι το τσιγάρο αποτελεί γι' αυτές ένα φαλλικό σύμβολο, ένα σύμβολο ισχύος και ανεξαρτησίας. Δεν ήταν μόνο εξ αιτίας του σχήματός του, αλλά κυρίως γιατί το κάπνιζαν κατά πλειοψηφία οι άνδρες, που κατείχαν μεγαλύτερη εξουσία και περισσότερες ελευθερίες από αυτές.


Διαθέτοντας πλέον τα συγκεκριμένα επιστημονικά δεδομένα, ο Bernays διοργάνωσε την καμπάνια του, με βασικό στόχο να παρουσιάσει το τσιγάρο ως σύμβολο απελευθέρωσης από την ανδρική εξουσία. Η πρώτη του κίνηση έγινε κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης διαδήλωσης φεμινιστριών στη Νέα Υόρκη, όπου αναμίχθηκαν μερικές υπάλληλοί του. Οι εν λόγω νεαρές και όμορφες κοπέλες είχαν όλες τσιγάρα στις τσέπες τους και ήταν συνεννοημένες να τα ανάψουν ταυτόχρονα, κρατώντας τα προκλητικά όταν περνούσαν μπροστά από τους φωτογράφους που είχε προηγουμένως ειδοποιήσει ο Bernays. Αναφώνησαν μάλιστα και το προσχεδιασμένο σύνθημα «οι πυρσοί της ελευθερίας» (torches of freedom), με σαφείς παραπομπές στο άγαλμα της ελευθερίας και κατά συνέπεια τον αμερικανικό τρόπο ζωής. Όπως ήταν αναμενόμενο, την επόμενη μέρα όλες οι εφημερίδες έγραψαν για το ασυνήθιστο αυτό επεισόδιο, ενώ αρκετές είχαν και φωτογραφίες των σουφραζέτων με τα τσιγάρα στα χέρια. Η εκστρατεία συνεχίστηκε μεθοδικά και γιγαντώθηκε στις επόμενες δεκαετίες, με τον ίδιο πάντα στόχο: να παρουσιάσει το τσιγάρο ως εξάρτημα της δυναμικής, απελευθερωμένης γυναίκας. Αυτό που κατάφεραν τελικά οι καπνοβιομηχανίες, με τη συνδρομή της ψυχανάλυσης, ήταν να συνδέσουν μια εξαρτησιογόνο ουσία με αισθήματα ανεξαρτησίας και ελευθερίας...


Ο Edward Bernays έγραψε αρκετά βιβλία με σκοπό να διαδώσει την τέχνη της προπαγάνδας σε επίδοξους διαφημιστές, επιχειρηματίες και πολιτικούς. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του είναι το “Propaganda”, που δημοσιεύτηκε το 1928, από το οποίο θα παρουσιάσω αποσπάσματα στη συνέχεια. Με αναπάντεχα ψυχρό ύφος, ο συγγραφέας δεν διστάζει να παραδεχτεί τις ολιγαρχικές τάσεις του, επαναλαμβάνοντας τακτικά οτι το ανθρώπινο πλήθος είναι ένα άβουλο και ανόητο κοπάδι που οι «λίγοι έξυπνοι» θα πρέπει να εκμεταλλευτούν. Ξεκινώντας το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, ο Bernays γράφει (αγγλικά στο πρωτότυπο, η μετάφραση δική μου):


Η συνειδητή και έξυπνη χειραγώγηση των εγκαταστημένων συνηθειών και απόψεων της μάζας είναι ένα σημαντικό στοιχείο της δημοκρατικής κοινωνίας. Αυτοί που ελέγχουν αυτόν τον δυσδιάκριτο κοινωνικό μηχανισμό αποτελούν μια αόρατη κυβέρνηση, που είναι η πραγματική δύναμη εξουσίας στη χώρα μας.


Κυβερνόμαστε, οι σκέψεις μας καθορίζονται, οι προτιμήσεις μας διαμορφώνονται, οι ιδέες μας υποκινούνται, κυρίως από ανθρώπους που δεν έχουμε ακούσει ποτέ. Αυτό είναι ένα λογικό επακόλουθο του τρόπου με τον οποίο η δημοκρατική μας κοινωνία είναι οργανωμένη. Τεράστιοι αριθμοί ανθρώπων πρέπει να συνεργαστούν με αυτόν τον τρόπο αν θέλουμε να ζήσουμε μαζί σαν λειτουργική κοινωνία.


Παρατηρούμε οτι ο συγγραφέας της «Προπαγάνδας» δεν μασάει τα λόγια του. Περιγράφει χωρίς υπεκφυγές, με απλά και κατανοητά λόγια, έναν μηχανισμό που μόλις τότε είχε αρχίσει να αναπτύσσεται, για να φτάσει σε τερατώδεις διαστάσεις στις μέρες μας. Το παράδοξο είναι οτι προσπαθεί να αιτιολογήσει την ύπαρξη της προπαγάνδας, με το επιχείρημα οτι είναι ο μόνος τρόπος για να λειτουργήσει ομαλά μια κοινωνία. Στη συνέχεια του βιβλίου εξηγεί πιο αναλυτικά τις απόψεις του:


Ίσως θα ήταν καλύτερο να έχουμε, αντί για προπαγάνδα και ειδικές τεχνικές επικοινωνίας, επιτροπές σοφών ανθρώπων που θα επέλεγαν τους ηγέτες μας, θα καθόριζαν τις ενέργειές μας, ιδιωτικές ή δημόσιες, θα αποφάσιζαν για το ποιά ρούχα πρέπει να φοράμε και ποιά φαγητά πρέπει να τρώμε. Αλλά έχουμε επιλέξει την αντίθετη μέθοδο, αυτήν του ελεύθερου ανταγωνισμού. Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να κάνουμε τον ελεύθερο ανταγωνισμό να λειτουργήσει με μια σχετική ομαλότητα. Για να επιτευχθεί αυτό, η κοινωνία έχει συναινέσει να επιτρέψει την οργάνωση του ελεύθερου ανταγωνισμού μέσω της ηγεσίας και της προπαγάνδας (Κεφ.1)...


Σήμερα, οι διάδοχοι των ηγετών, η θέση ή η ικανότητα των οποίων τους δίνει εξουσία, δεν μπορούν να κάνουν οτι θέλουν χωρίς τη συγκατάθεση των μαζών, οπότε βρίσκουν στην προπαγάνδα ένα αναπτυσσόμενο εργαλείο που τους επιτρέπει να εξασφαλίζουν τη συναίνεση [του κόσμου]. Άρα, η προπαγάνδα ήρθε για να μείνει (Κεφ. 2)...


Αλλά σαφώς οι έξυπνες μειονότητες είναι αυτές που πρέπει να χρησιμοποιούν την προπαγάνδα συνεχώς και συστηματικά. Στις ενεργές μειονότητες, όπου τα ατομικιστικά και κοινωνικά συμφέροντα συμπίπτουν, επαφίεται η πρόοδος και η ανάπτυξη της Αμερικής. Μόνο μέσω της ενεργής δύναμης των λίγων έξυπνων μπορούν οι μάζες, σε μεγάλη κλίμακα, να συνειδητοποιήσουν και να εφαρμόσουν νέες ιδέες (Κεφ.2)...


Η αόρατη κυβέρνηση τείνει να συγκεντρώνεται στα χέρια των λίγων, εξαιτίας του κόστους χειραγώγησης του κοινωνικού μηχανισμού που ελέγχει τις απόψεις και συνήθειες της μάζας. Να διαφημίσεις σε κλίμακα τέτοια που θα προσεγγίσει πενήντα εκατομμύρια [ανθρώπων] είναι ακριβό. Να προσεγγίσεις και να πείσεις να συνεργαστούν τους ηγέτες διαφόρων κοινωνικών ομάδων, που επηρεάζουν την κοινή γνώμη, είναι εξίσου ακριβό (Κεφ.3)...


Καθαρά ολιγαρχικός, ευφυής και κυνικός ταυτόχρονα, ο Bernays μας παρουσιάζει τη γένεση μιας νέας «επιστήμης», με αντικείμενο τη χειραγώγηση των πολλών από τους λίγους. Η ειδοποιός διαφορά που είχε με τους προκατόχους του ήταν η χρήση των ανακαλύψεων της ψυχανάλυσης για τους σκοπούς της προπαγάνδας. Αντί να προσεγγίσει το κοινό του με λογικά επιχειρήματα, όπως συνηθίζονταν μέχρι τότε, προτίμησε να στοχεύσει στα κρυμμένα τους ένστικτα και στις ενδόμυχες τους επιθυμίες, τεχνική που εφαρμόζεται κατά κόρον στις μέρες μας. Στο τέταρτο κεφάλαιο του βιβλίου, με τίτλο «Η ψυχολογία των δημοσίων σχέσεων», μεταξύ των άλλων γράφει:


Είναι κυρίως οι ψυχολόγοι της σχολής του Φρόυντ, οι οποίοι έδειξαν οτι πολλές από τις σκέψεις και ενέργειες ενός ανθρώπου είναι αντισταθμιστικά υποκατάστατα επιθυμιών που αναγκάστηκε να καταπιέσει. Ένα αντικείμενο μπορεί να είναι επιθυμητό όχι για την πραγματική του αξία ή χρησιμότητα, αλλά γιατί το αντιλαμβάνεται ασυνείδητα ως ένα σύμβολο από κάτι άλλο, μια επιθυμία που ντρέπεται να παραδεχτεί στον εαυτό του...


Αυτή η γενική αρχή, οτι οι άνθρωποι λειτουργούν σε πολύ μεγάλο βαθμό μέσω κινήτρων που οι ίδιοι κρύβουν από τους εαυτούς τους, είναι αλήθεια τόσο για την ατομική, όσο και για την μαζική ψυχολογία. Είναι προφανές οτι ο επιτυχημένος προπαγανδιστής πρέπει να κατανοήσει τα αληθινά κίνητρα και όχι τους λόγους που οι ίδιοι οι άνθρωποι παρουσιάζουν για τις πράξεις τους...


Με την παλιά τεχνική πώλησης, ο κατασκευαστής έλεγε στον πιθανό αγοραστή: «παρακαλώ, αγόρασε ένα πιάνο». Η νέα τεχνική έχει αντιστρέψει τους όρους και έχει κάνει τον αγοραστή να λέει στον κατασκευαστή: «παρακαλώ, πούλησε μου ένα πιάνο».


Είναι εντυπωσιακό οτι όλα αυτά γράφτηκαν το 1928, πολύ πριν την εξάπλωση της τηλεόρασης, τη γιγάντωση της βιομηχανίας του θεάματος και την κυριαρχία του υπερκαταναλωτικού τρόπου ζωής. Η εποχή της ωμής ολιγαρχίας, κατά την οποία οι κυβερνώντες επέβαλλαν τη θέλησή τους με βαναυσότητα και αγριότητα, έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Σήμερα, στις «πολιτισμένες» δυτικές κοινωνίες, χρησιμοποιούνται ολοένα και πιο εκλεπτυσμένες τεχνικές, έτσι ώστε οι πολλοί να νομίζουν οτι είναι ελεύθεροι και ταυτόχρονα να δρουν με τον τρόπο που επιθυμούν οι λίγοι. Η επιστημονική και μεθοδευμένη προπαγάνδα έχει αντικαταστήσει προ πολλού την ωμή βία ως όργανο κυριαρχίας και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία. Στις κλασικές δικτατορίες, η εξουσία αντιλαμβανόταν από τους περισσότερους ως κάτι κακό και ξένο, που πρέπει να ανατραπεί. Σήμερα, ενώ το πολιτικό σύστημα δεν έχει ουσιαστικά αλλάξει, η πλειοψηφία των ανθρώπων νομίζει πως επικρατεί δημοκρατία και οτι ο καθένας αποφασίζει από μόνος του. Είναι επιτακτικό να αποκαλύψουμε τους μηχανισμούς προπαγάνδας που δραστηριοποιούνται σε τεράστια κλίμακα, έχοντας ως στόχο όλους εμάς...


Δείτε και:

13 σχόλια:

Saq είπε...

Ίσως θα ήταν καλύτερο να έχουμε, αντί για προπαγάνδα και ειδικές τεχνικές επικοινωνίας, επιτροπές σοφών ανθρώπων που θα επέλεγαν τους ηγέτες μας, θα καθόριζαν τις ενέργειές μας, ιδιωτικές ή δημόσιες, θα αποφάσιζαν για το ποιά ρούχα πρέπει να φοράμε και ποιά φαγητά πρέπει να τρώμε

Αυτό το έχουν πει και άλλοι. Ότι δηλαδή θα μπορούσε ένας μικρός αριθμός έξυπνων ανθρώπων να εξασφαλίσει την λειτουργία των κοινωνιών... "Μια μικρή ομάδα ευφυών και υπεύθυνων ατόμων, που διαπλάθονται σύμφωνα με τον Πλάτωνα, είναι επαρκής για τη λήψη αποφάσεων που θα εξασφαλίσουν την απλή λειτουργία της κοινωνίας χωρίς να θυσιαστεί η ατομική ελευθερία, όπως συμβαίνει σε μια ολοκληρωτική κοινωνία."

Επίσης, παρακάτω γράφεις "Αλλά σαφώς οι έξυπνες μειονότητες είναι αυτές που πρέπει να χρησιμοποιούν την προπαγάνδα συνεχώς και συστηματικά. Στις ενεργές μειονότητες, όπου τα ατομικιστικά και κοινωνικά συμφέροντα συμπίπτουν επαφίεται η πρόοδος και η ανάπτυξη της Αμερικής. Μόνο μέσω της ενεργής δύναμης των λίγων έξυπνων μπορούν οι μάζες, σε μεγάλη κλίμακα, να συνειδητοποιήσουν και να εφαρμόσουν νέες ιδέες" .

Ας πούμε ότι συμφωνώ με αυτό, και ότι τελικα με την προπαγάνδα τελικά οι έξυπνοι μπορούν να πείσουν τις μάζες να συμπεριφέρονται κατά πως θέλουν και να κανουν την κοινωνία να προοδεύσει, διότι με οποιονδήποτε άλλο τρόπο φαίνεται σαν εξαναγκασμός και οι κοινωνίες αντιδρούν.
Ποιος μπορεί να μου αποδείξει ότι οι δυνατοί στο τέλος δεν θα πείσουν κάποιους έξυπνους να χρησιμοποιήσουν την προπαγάνδα για δόλιο σκοπό;

Κανένας, άλλωστε αυτο γίνεται.

στελιος είπε...

Πολύ ωραίο το άρθρο σου και εμπεριστατωμένο.
Η Προπαγάνδα είναι μια μορφή τέχνης
που εξασκούν οι κυβερνήσεις, Οι Εκκλησίες, Οι Διαφημιστικές εταιρίες
αλλά και με τον άλλο της τίτλο
Pyblic Relations του Μπερνιέ, σχεδόν οι πάντες.
Θα σου προτείνω ένα μικρό βιβλιαράκι Propagnda -Mastery of the Dark Arts by Jason Galde που αναγράφονται οι επτά βασικές τεχνικές της Πρπαγάνδας του Μπερνιέ.
Εννοείται ότι ο ίδιος ο Μπερνιέ ποτέ δεν τις αποκάλυψε ο ίδιος στα βιβλία του.

Ανορθόδοξος είπε...

Φίλε Saq
Αυτά που έγραψες είναι σε γενικές γραμμές ο πραγματικός αντίλογος σε όλους αυτούς που επιθυμούν «φωτισμένες ολιγαρχίες». Όσο «φωτισμένη» και να είναι μια ολιγαρχία, δεν είναι σε καμία περίπτωση βέβαιο οτι θα αποφασίζει με βάση το κοινό καλό και όχι με βάση τα ιδιοτελή συμφέροντά της...

Φίλε Στέλιο
Χαίρομαι που σου έκανε καλή εντύπωση το άρθρο! Θα ψάξω το βιβλίο που μου λες, καθώς δεν το έχω υπόψη μου.

Μιχάλης Ρ. είπε...

Καλημέρα FalseFaith. Η λέξη προπαγάνδα παράγεται από το λατινικό ρήμα propagare που σημαίνει διαδίδω. Βασικά όμως με τον όρο προπαγάνδα εννοούμε τη με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο σκόπιμη, μεθοδική και συστηματική διάδοση ιδεών και αντιλήψεων με σκοπό τον επηρεασμό της σκέψης και των πράξεων των άλλων ανθρώπων. Ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από το πάπα Γρηγόριο ΙΕ΄ στην εγκύκλιο στις 22 Ιουνίου 1622 του περίφημου ιδρύματος για τη "Διάδοση της Πίστεως" (De Propagande Finde), με μέλη καρδιναλίους και σκοπό τη καθοδήγηση του αγώνα για "την διάδοση της αληθινής πίστεως". Αργότερα και ιδίως μετά τη Γαλλική επανάσταση ο όρος άρχισε να χάνει τη θρησκευτική- εκκλησιαστική σημασία του και να περνά στη πολιτική. Από τον 19ο αιώνα χρησιμοποιείται ευρύτατα στη λαϊκή γλώσσα και τον 20ο αιώνα ξε- φεύγει οριστικά από το εκκλησιαστικό λεξιλόγιο και περνά στο πολιτικό. Θα μπορούσε βέβαια κάποιος να παρατηρήσει ότι η συστηματική διάδοση ιδεών και το κήρυγμα ανάγεται σε μια πολύ προγενέστερη εποχή, στις απαρχές του Χριστιανισμού, όταν ο ίδιος ο Χριστός προέτρεψε τους μαθητές του να πορευθούν και να κηρύξουν το Ευαγγέλιο σε όλο το κόσμο. Με αυτή την έννοια πολλοί θεωρούν σα μεγαλύτερο προπαγανδιστή όλων των αιώνων τον Απόστολο Παύλο.

Dyer είπε...

Φίλε Ανορθόδοξε μια από τις καλύτερες αναρτήσεις.
Δεν μπαίνω στη λογική αν η προπαγάνδα είναι καλή ή κακή Την βλέπω ρεαλιστικά σαν μια δύναμη που ελέγχει τις μάζες, όπως οι δυνάμεις στη φυσική ελέγχουν τις κινήσεις των σωμάτων. Είναι η επιστημονική ανακάλυψη (με τη χρήση της ψυχολογίας) ενός μηχανισμού χειραγώγησης- ελέγχου- επηρεασμού των μαζών ο οποίος υπήρχε στο υποσυνείδητό μας και που ο Edward Bernays ενεργοποίησε συνειδητά. Κάτι σαν την ανακάλυψη της πυρηνικής ενέργειας αλλά πολύ ισχυρότερη!
Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας, η καθημερινή συμπεριφορά μας, είναι αποτέλεσμα συστηματικής προπαγάνδας (πλύσεις εγκεφάλου). Ενώ ουσιαστικά λειτουργούμε σαν γρανάζια μιας μηχανής νοιώθουμε ελεύθεροι, όντας στη πραγματικότητα αδύναμοι και για την παραμικρή υπέρβαση. Αν βέβαια η προπαγάνδα είχε στόχο την βελτίωση της συλλογικότητας στη κοινωνία οι κρητικές μας θα ήταν πολύ καλύτερες.

Argy B. είπε...

Το καλύτερο άρθρο σου με διαφορά ανορθόδοξε! Γιατί κάθε είδους χειραγώγηση είναι επιζήμια και όχι μόνο η θρησκευτική.

Σε αντίθεση με τον Dyer πιστεύω ότι δεν υπάρχει καλή ή κακή προπαγάνδα. Είναι σαν να λέμε καλή ή κακἠ δουλεία... Μόνο η πειθώ είναι καλή, στα πλαίσια μιας πραγματικά ελεύθερης και δημοκρατικής κοινωνίας.

Ανορθόδοξος είπε...

Φίλε Μιχάλη Ρ.
Καλωσόρισες μετά από καιρό! Η λέξη «προπαγάνδα» δεν είχε αρχικά κακή σημασία, ήταν κάτι παρόμοιο με την «πειθώ». Αφότου όμως συνδέθηκε με συγκεκριμένες τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, χρωματίστηκε αρνητικά και έγινε συνώνυμη με τη δολιότητα. Ο Bernays αρχικά προσπάθησε να την περάσει στο κοινό ως ουδέτερη έννοια, όταν όμως κατάλαβε οτι είναι μάταιο, χρησιμοποίήσε εναλλακτικά τον δικής του επινόησης όρο «δημόσιες σχέσεις»...

Φίλε Dyer
Όπως σωστά επισήμανες, ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά της σημερινής προπαγάνδας είναι οτι δημιουργεί στους ανθρώπους την εντύπωση πως είναι ελεύθεροι και αποφασίζουν από μόνοι τους. Δεν γνωρίζουν όμως οτι ακόμα και οι μορφές αντίδρασης απέναντι στην εξουσία (αντιεξουσιαστικά κόμματα, ιδεολογίες, κινήματα, κλπ) είναι συχνά υπολογισμένα εκ των προτέρω και χειραγωγούμενα...

Φίλε Angry B.
Συμφωνώ με το οτι η προπαγάνδα είναι κάτι κακό, με τον τρόπο που η λέξη χρησιμοποιείται σήμερα. Από τη στιγμή που χρησιμοποιούνται δόλιοι, αόρατοι, ασυνείδητοι τρόποι επηρεασμού των μαζών, αυτό δεν μπορεί να τιτλοφορηθεί απλά «δημόσιες σχέσεις», «πειθώ» ή οτιδήποτε παρόμοιο.

Μιχάλης Ρ. είπε...

Θα καταθέσω μια προσωπική άποψη. Στη χώρα που ζούμε με την συγκεκριμένη ποιότητα κατοίκων, που το 80% των άνω των 60 χρόνων και το 50% άνω των 55, δεν μπορεί να βγάλει χρήματα από ΑΤΜ τράπεζας, που ψηφίζουν για το Ευρωκοινοβούλιο ο Μητσάρας ο "ναούμε δικέ μου" και ο Κίτσος καβάλα στο γάιδαρο και η κυρά Μαριώ φορτωμένη με τα ξύλα στη πλάτη, πόσο κακό μπορεί να τους κάνει η οποιαδήποτε προπαγάνδα και πόσο πολύτιμή και δημιουργική μπορεί να είναι η απροπαγάνδιστη πολιτική ψήφος και κοινωνική συμπεριφορά τους; Το μεγαλύτερο πρόβλημα νομίζω ότι είναι η ισοπεδωτική δημοκρατία οδοστρωτήρας που καταλήγει σε φιλάνθρωπο κράτος φουκαράδων και όχι σε δημοκρατικό κράτος δικαίου πολιτών. Το κλειδί της προόδου κάθε κοινωνίας νομίζω ότι είναι η εκπαίδευση και ανάπτυξη της κρίσης των πολιτών της. Όταν εκπαιδευόμαστε να διαλέγουμε πάντα την εύκολη λύση καταργούμε την μοναδική ανθρώπινη ιδιότητα της επιλογής. Πολλή καλή και επίκαιρη ανάρτηση. Πρόσφατα διάβασα ένα σχετικό βιβλίο Τεχνολογία Υποταγής Συνειδήσεων του Ευαγγελόπουλου.

Ανορθόδοξος είπε...

Φίλε Μιχάλη
Δυστυχώς, είμαι αναγκασμένος να συμφωνήσω μαζί σου για το επίπεδο των κατοίκων αυτής της χώρας. Δεν είναι έτοιμοι ακόμα για τη δημοκρατία και την ελευθερία. Αυτό που χρειάζεται είναι μια ριζική αλλαγή νοοτροπίας, η οποία όμως είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί. Το πως μπορεί να γίνει αυτό είναι ολόκληρο θέμα συζήτησης..

στελιος είπε...

Φίλε Ανορθόξε , εχω 'αλλη άποψη επι του θέματος.Η Προπαγάνδα ποτέ δεν πεθαίνει και δεν έχει καμμία σημασία η μόρφωση για την αποτροπή της.
Κατά τον Φρουδ και τον Λε-Μπον οι μορφωμένοι και οι αστοιχείωτοι γίνονται όλοι μαζί μια αγέλη καθώς ξυπνά μέσα τους ο πρωτόγονος άνθρωπος.
Φτάνει να βρεθεί ο κατάλληλος προπαγανδιστής και οι συνθήκες.
Η Προπαγάνδα είναι επικίνδυνη και αποτελεσματική γιατί δεν απευθύνεται στην Λογική του ανθρώπου αλλά στο συναίσθημα.
Οσο λοιπόν υπάρχουν άνθρωποι και συναισθήματα πάντα θα υπάρχει και ο Προπαγανδιστής.

Ανορθόδοξος είπε...

Φίλε Στέλιο
Δεν νομίζω οτι έχουμε διάσταση απόψεων. Γνωρίζω τα γραπτά του Λε Μπον και του Φρόυντ και τείνω συμφωνήσω με τα συμπεράσματά τους, όσο δυσάρεστα κι αν είναι αυτά. Όσο υπάρχουν άνθρωποι θα υπάρχει και προπαγάνδα, με τη μια ή την άλλη μορφή, αυτό είναι σίγουρο...

rexides είπε...

Καλά, εάν το πρόβλημα ήτανε ο Μητσάρας, ο Κίτσος και η Μαριώ καλά θα ήτανε. Το πρόβλημα είναι ότι ακόμα και εντελώς μορφωμένοι και κατά τα άλλα σκεπτόμενοι άνθρωποι χάνουν κάθε ίχνος λογικής όσο περισσότερο πλησιάζουν στην κάλπη, και ψηφίζουν με βραχυπρόθεσμα συμφέροντα στο μυαλό ή ακόμα και με εντελώς παράλογα κριτήρια.

Τέσπα, και για να πω κάτι και για το θέμα. Το θέμα δεν είναι να καταπολεμηθεί η προπαγάνδα. Το θέμα είναι να χτυπηθεί το σύστημα που χρησιμοποιεί την προπαγάνδα για να συμφέροντά του.

(Καλά, θα μου πείτε τώρα "Είπες και εσύ Ρεξίδη μια εξυπνάδα και χάρηκες" και θα έχετε δίκιο... Απλά είπα να μην είναι το σχόλιο εντελώς εκτός θέματος)

Ανορθόδοξος είπε...

Φίλε rexides
Η προπαγάνδα δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθεί, όσο υπάρχουν άνθρωποι τουλάχιστον. Αυτό που μπορεί να γίνει όμως είναι να διαφωτιστούν οι πολλοί για τους υπόγειους και σκοτεινούς τρόπους που χρησιμοποιούν οι λίγοι προκειμένου να τους κατευθύνουν...