Γράμμα από την ξενιτιά: η γενιά των 700 (και βγάλε) ευρώ

Φίλοι μου

Με το τελευταίο (ελπίζω) αυτό γράμμα από την ξενιτιά θα σας ανακοινώσω παράλληλα κάτι σημαντικό. Αποφάσισα να διευρύνω τη θεματολογία του παρόντος ιστολογίου και να δημοσιεύω άρθρα με φιλοσοφικό, κοινωνιολογικό, πολιτικό, αλλά και ψυχολογικό περιεχόμενο, γράφοντας παράλληλα λιγότερα με καθαρά αθεϊστικό προσανατολισμό. Όπως είχα σχολιάσει στο blog των φίλων Ροΐδη και Λασκαράτου, έχω κουραστεί ελαφρώς από το φανατισμό ορισμένων ανθρώπων, για τους οποίους πιστεύω πως όσα συντριπτικά στοιχεία και αν αποκαλύψεις, αυτοί θα παραμείνουν βλακωδώς προσκολλημένοι στις θρησκευτικές τους προκαταλήψεις. Ο κόσμος μας δυστυχώς βρίθει από ανεγκέφαλους, άποψη στην οποία καταλήγω περισσότερο μέρα με τη μέρα...

Η γνώμη μου είναι πως περισσότερες πιθανότητες να αποτινάξουν τα παράλογα θρησκευτικά πιστεύω τους, που όμως εγκατεστάθηκαν ως αποτέλεσμα πολυετούς προπαγάνδας, έχουν όσοι ανέπτυξαν αμφιβολίες από μόνοι τους και ο κυριότερος λόγος που διστάζουν να αποσχισθούν από το σώμα των «πιστών» είναι ο φόβος μήπως στιγματιστούν. Και για αυτούς όμως ακόμα τα λογικά επιχειρήματα έχουν μικρότερη σημασία από οτι η διαβεβαίωση πως δεν είναι οι μόνοι που σκέπτονται έτσι, καθώς υπάρχει μια ολόκληρη κοινότητα ατόμων με παρόμοιες απόψεις, στην οποία μπορούν να γίνουν αποδεκτοί. Από την άλλη, αν τα επιχειρήματα που προβάλεις στο blog σου είναι πολυάριθμα και σωστά διατυπωμένα, δεν αποκλείεται να εμφυσήσεις εσύ πρώτος την αμφιβολία σε κάποιον σκεπτόμενο άνθρωπο, που δεν είχε ασχοληθεί όμως αρκετά με το θέμα της θρησκείας στο παρελθόν. Η παραπάνω περίπτωση, παρόλο που είναι ιδιαίτερα σπάνια, αποτελεί το σπουδαιότερο ίσως επίτευγμα για τους συγγραφείς ιστολογίων αυτού του είδους.

Με την ελπίδα λοιπόν οτι μπορεί μέσα από τα γραπτά μου να γεννήσω τη σπίθα της αμφιβολίας στα μυαλά κάποιων, ελάχιστων έστω, ανθρώπων, θα συνεχίσω να γράφω άρθρα που αμφισβητούν την αυθεντία της θρησκείας. Λιγότερα από ότι στο παρελθόν, αλλά καυστικότατα, αυτό το υπόσχομαι! Σήμερα θα εγκαινιάσω τη «νέα εποχή» του ιστολογίου, ασχολούμενος με ένα κοινωνικό πρόβλημα που μας αφορά όλους, ακόμα και αν δεν είμαστε άμεσα εμπλεκόμενοι. Αναφέρομαι στη διαβόητη «γενιά των 700 ευρώ», η οποία μόνο κατ' ευφημισμόν ονομάζεται έτσι, καθώς αυτό είναι το μηνιάτικο μόνο όσων εργάζονται σε θέση πτυχιούχου (φυσικά με απλήρωτες υπερωρίες και σαββατοκύριακα)... Οι υπόλοιποι νέοι που απασχολούνται στον ιδιωτικό τομέα αμείβονται με ποσά της τάξης των 300-600 ευρώ το μήνα, ανάλογα με τη δουλειά και τις ώρες εργασίας. Η κατάσταση στο δημόσιο τομέα δεν είναι πολύ καλύτερη, αντικατοπτρίζοντας και αυτή τη δεινή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η γενιά μας.

Τα παραδείγματα είναι άπειρα και τόσο κοντά στον καθένα μας, ώστε δε νομίζω πως υπάρχουν πολλοί χωρίς προσωπική εμπειρία του προβλήματος ή έστω από τον φιλικό και οικογενειακό τους κύκλο. Παρόλα αυτά, στην περίπτωση που μας διαβάζουν και όντα από άλλο πλανήτη, θα παρουσιάσω λίγα ενδεικτικά περιστατικά, κυρίως περιπτώσεις φίλων, γνωστών και συγγενών μου. Υπάρχουν πτυχιούχοι πανεπιστημιακών σχολών και μάλιστα «υψηλής ζήτησης», οι οποίοι απασχολούνται σε πόστα εντελώς άσχετα με το αντικείμενο σπουδών τους, πάντοτε βεβαίως με εξευτελιστικές απολαβές, χωρίς τη στοιχειώδη μέριμνα για ένσημα και ασφάλιση. Επίδοξοι μάνατζερ εργάζονται ως ντελιβεράδες, σερβιτόροι, διανομείς φυλλαδίων, πλασιέ κάθε λογής σκουπιδιών ή, στην καλύτερη, γραμματείς... Απόφοιτοι δύσκολων σχολών όπως το Μαθηματικό «βάζουν μέσο» για να δουλέψουν ημιαπασχόληση σε σουπερμάρκετ, ενώ αισθάνονται τυχεροί αν βρουν δουλειά σε κάποιο μεγάλο φροντιστήριο για 6 ευρώ (!) την ώρα. Όσοι εργάζονται πάνω στο αντικείμενο των σπουδών τους δεν πρέπει να θεωρούνται προνομιούχοι, καθώς το εξοντωτικό ωράριο, οι παράλογες απαιτήσεις και οι πενιχρότατες απολαβές τους κάνουν να μοιάζουν περισσότερο με σκλάβους, παρά με αξιοπρεπείς εργαζόμενους... Δε νομίζω πως υπάρχει καταλληλότερη λέξη από τη «σκλαβιά» για να περιγράψει το ρεζιλίκι του καθημερινού οκταώρου, των απλήρωτων αργιών και υπερωριών (συχνά 12ωρα), των ανύπαρκτων ενσήμων, σε συνδυασμό με την πλήρη περιφρόνηση για την ασφάλεια και τις συνθήκες εργασίας, και όλα αυτά για 700 – 750 ευρώ μηνιαίως, για θέση πτυχιούχου φυσικά.

Ένα καινούριο μοντέλο εκμετάλλευσης που ανθεί τα τελευταία χρόνια στη διαβόητη αγορά εργασίας είναι αυτό της υποτιθέμενης εκπαίδευσης μέσα από τη δουλειά. Μια ωραιότατη δικαιολογία για τον κάθε μικρό η μεγάλο εργοδότη που θέλει να γλιτώσει μεροκάματα και σκοτούρες. Προσλαμβάνεσαι δήθεν δοκιμαστικά, σαν «εκπαιδευόμενος» με σκοπό να μάθεις τη δουλειά, και για τη συνέχεια... βλέπουμε! Αυτή η δοκιμαστική περίοδος κρατάει μερικές εβδομάδες, κατά τη διάρκεια των οποίων είναι αυτονόητο πως δεν παίρνεις φράγκο, και συχνά στο τέλος της απολύεσαι, με εκνευριστικές δικαιολογίες του στυλ: «Δυστυχώς δεν ανταποκρίθηκες στις προσδοκίες μας, χάρηκα για τη συνεργασία»! Τη νέα αυτή μόδα έχει υιοθετήσει εδώ και λίγα χρόνια το ελληνικό κράτος με τα περίφημα προγράμματα “stage”, στα οποία τουλάχιστον καταβαλλόταν μισθοί (πείνας έστω), αν και ούτε λέξη για ασφάλιση ή άλλες αυτονόητες παροχές. Το κλείσιμό τους από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ φαίνεται με την πρώτη ματιά ως θετική εξέλιξη, μένει όμως να δούμε τι είδους μέτρα για την καταπολέμηση της ανεργίας θα πάρει στη θέση τους.

Ας μείνουμε λίγο στο θέμα τις ανεργίας, καθώς έχω να σας παρουσιάσω λίγα ενδιαφέροντα στοιχεία από μια έρευνα για την απασχόληση και την ανεργία του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ. Ακούμε συχνά στην τηλεόραση οτι τα ποσοστά της ανεργίας στην Ελλάδα είναι περί του 9%, χαμηλότερα από το μέσο όρο της Ευροζώνης. Έτσι μας δημιουργείται η αόριστη εντύπωση οτι τα πράγματα «πηγαίνουν καλά» ή οτι «υπάρχουν και χειρότερα», δίνοντάς μας το δικαίωμα να εφησυχάσουμε προσωρινά, αν και τα μηνύματα που εισπράττουμε από την καθημερινότητα είναι διαφορετικά. Αυτό που δυστυχώς δε γνωρίζουμε οι περισσότεροι είναι πως η παρουσίαση μόνο του δείκτη ανεργίας αποκρύπτει τεχνηέντως το πρόβλημα της απασχόλησης στη χώρα. Η ουσιώδης συνιστώσα που λείπει από την εξίσωση είναι το ποσοστό των «οικονομικά μη ενεργών» συμπολιτών μας, οι οποίοι ούτε λίγο ούτε πολύ αντιστοιχούν στο 94% (!) του απασχολούμενου πληθυσμού. Δείτε και το διάγραμμα, σε περίπτωση που δυσπιστείτε:

Σε 4.531.914 απασχολούμενους αντιστοιχούν 4.278.882 μη ενεργοί, οι οποίοι βρίσκονται στην παραγωγική ηλικία από 15 μέχρι 64 ετών. Ποιοι είναι όμως αυτοί οι «μη ενεργοί», που πάση θυσία δεν χαρακτηρίζονται ως άνεργοι; Τους βλέπουμε δίπλα μας κάθε μέρα, είναι οι νοικοκυρές που μένουν στο σπίτι, οι νέοι που σπουδάζουν ακόμα και σε δεύτερη ή τρίτη σχολή, μεταπτυχιακό ή διδακτορικό, οι φαντάροι που υπηρετούν τη θητεία τους... Δεν είναι τυχαίο πως μόνο το 53% των νέων ηλικίας 15 – 29 και το 44% όλων των γυναικών έχει ενταχθεί στην προνομιούχο κατηγορία των «απασχολούμενων». Μπορεί να βρισκόμαστε στην πρώτη θέση της Ε.Ε. στα ποσοστά όσων φοιτούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, εύκολα όμως διαπιστώνεται πως τα πτυχία είναι χωρίς αντίκρυσμα, καθώς οι νέοι αδυνατούν να ενταχθούν στην αγορά εργασίας και συχνά μεταθέτουν το πρόβλημα στο μέλλον, παρακολουθώντας μια δεύτερη σχολή ή ξεκινώντας ένα μεταπτυχιακό (έτσι βέβαια ταξινομούνται στους «μη ενεργούς» και όχι στους άνεργους).

Μελετώντας αυτούς τα ανησυχητικούς αριθμούς, εύκολα μας δημιουργείται η απορία πώς τα βγάζουν πέρα οι νέοι στη χώρα μας. Η απάντηση είναι φυσικά με τη βοήθεια των γονέων τους, αφού συχνά ούτε οι εργαζόμενοι νέοι μπορούν να αντεπεξέλθουν στις αυξημένες οικονομικές απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής. Έτσι, παραμένουν στο πατρικό σπίτι ή συνεχίζουν να καλύπτουν τις ανάγκες τους με χρήματα των γονιών, κάτι που εμποδίζει σημαντικά τις διαδικασίες αυτονόμησής τους. Αυτό χαρακτηρίζεται ψυχολογικά ως «στάδιο παρατεταμένης εφηβείας», ένα φαινόμενο που παρατηρείται έντονα στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης, όπως η Ιταλία και η Ισπανία. Μπορεί βέβαια να κερδίζουν από αυτήν την κατάσταση οι νέοι σε θέματα οικονομικής κυρίως φύσεως, χάνουν όμως πολλαπλάσια, καθώς αδυνατούν να σχηματίσουν μια ολοκληρωμένη και ανεξάρτητη προσωπικότητα, ζώντας διαρκώς υπό την σκιά των γονέων τους. Σίγουρα η οικονομική αυτονόμηση δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη συναισθηματική και διανοητική ωρίμανση, βοηθάει όμως ιδιαίτερα να μπορείς να λαμβάνεις τις σοβαρές αποφάσεις της ζωής μόνος σου, κάτι που είναι δύσκολο όσο είσαι εξαρτημένος από τους γονείς.

Ένα παράδοξο φαινόμενο που παρατηρείται στη χώρα μας είναι πως δεν έχουμε τόσο μεγάλη ανισότητα κοινωνικών τάξεων, όσο γενεών. Η πολύπαθη γενιά μας «των 700 ευρώ» βρίσκεται σε ασύγκριτα πιο μειονεκτική θέση από αυτήν των πατεράδων μας. Οι διορισμοί που έγιναν μαζικά τις δεκαετίες του '70 και του '80 στο δημόσιο «βόλεψαν» από τη μία πολύ κόσμο, γέμισαν τον κρατικό μηχανισμό με υπεράριθμους και υπεραμειβόμενους εργαζομένους από την άλλη, καταστρέφοντας μακροπρόθεσμα την οικονομία της χώρας. Ενώ κάποτε αρκούσε να κολλήσεις μερικές αφίσες για να σε διορίσουν στο δημόσιο ανεξαρτήτως προσόντων, σήμερα στην καλύτερη δουλεύεις με εξάμηνη σύμβαση, ακόμα κι αν διαθέτεις δυο πτυχία, μεταπτυχιακό, γνωρίζεις ξένες γλώσσες και Η/Υ. Στην ευνοϊκή περίπτωση που καταφέρεις να δουλέψεις με σύμβαση, παίρνοντας τρεις κι εξήντα, θα έχεις ως προϊσταμένους σου κάποιους πενηντάρηδες απόφοιτους γυμνασίου, με απολαβές πολλαπλάσιες από τις δικές σου, που διορίστηκαν με καθαρά κομματικά κριτήρια την εποχή του «Τσοβόλα δώστα όλα» ή και παλιότερα.

Η ελληνική οικονομία δεν στηριζόταν ποτέ στη βιομηχανία, η γεωργία και η κτηνοτροφία έχουν παρακμάσει κατά πολύ, ενώ η τελευταία μας ελπίδα, ο τουρισμός, βρίσκεται σε τέλμα τα τελευταία χρόνια, καθώς αναπτύσσονται οι γειτονικές Τουρκία και Αλβανία. Σύμφωνα με τη μελέτη του Ινστιτούτου Εργασίας, ο τριτογενής τομέας της οικονομίας (εμπόριο-υπηρεσίες) απασχολεί το 65% περίπου του εργατικού δυναμικού, ένα επικίνδυνα μεγάλο ποσοστό ενδεικτικό της δεινής κατάστασης που βρισκόμαστε. Ακόμα, οι μικροί και μεσαίοι κυρίως εργοδότες καταπατούν προκλητικά και ασύστολα την εργατική νομοθεσία, παραβιάζοντας κάθε διάταξη για το ύψος των μισθών, τις υπερωρίες, τις Κυριακές και αργίες, την ασφάλιση των εργαζομένων τους... Το χειρότερο είναι πως ο ογκωδέστατος κρατικός μηχανισμός που προαναφέραμε αποδεικνύεται εντελώς ανίκανος (ή απρόθυμος) να ελέγξει την κατάσταση και να επιβάλει τη νομοθεσία.

Νομίζω πως αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα, το μέλλον προμηνύεται ζοφερό. Οι γονείς που συντηρούν τα παιδιά τους δεν θα ζουν αιώνια, σε λίγες δεκαετίες θα αποβιώσουν. Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς θα τα βγάλουν πέρα οι άνθρωποι της γενιάς μας, που τότε θα διανύουν την τέταρτη, πέμπτη ή έκτη δεκαετία της ζωής τους. Επίσης τι θα γίνει όταν φτάσουν σε συντάξιμη ηλικία, έχοντας μηδενικά ένσημα; Οι δουλειές των 500 ευρώ, χωρίς ασφάλιση, μπορεί να αποτελούν μια προσωρινή λύση για το σήμερα, δεν εγγυώνται όμως σε καμία περίπτωση το αύριο, όταν οι γονείς θα έχουν πεθάνει και τα έξοδα θα έχουν πολλαπλασιαστεί. Αυτά που πρέπει να γίνουν για να αλλάξει η κατάσταση είναι πολλά, τοποθετούνται σε διαφορετικούς άξονες και η υλοποίησή τους δεν βαραίνει μόνο τους κυβερνώντες, αλλά επίσης τους εργοδότες και τους ίδιους τους εργαζόμενους. Σήμερα σταματάω εδώ, χωρίς να αναπτύξω πιθανές λύσεις, καθώς το άρθρο τράβηξε πολύ σε μέγεθος. Θα περιμένω όμως με ανυπομονησία σχόλια και προτάσεις σας για το συγκεκριμένο θέμα.

Δείτε και:

• http://g700.blogspot.com
• http://www.inegsee.gr/ESOTERIKO_165.pdf