Οι αφορισμένοι: Ανδρέας Λασκαράτος

Μετά τον Εμμανουήλ Ροΐδη, ήρθε η σειρά της παρουσίασης της ζωής και του έργου του Ανδρέα Λασκαράτου, που θεωρείται ο μέγιστος της επτανησιακής και από τους πιο σημαντικούς της νεοελληνικής σάτιρας. Γεννήθηκε το 1811 στο Ληξούρι της Κεφαλονιάς, όπου πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια. Όταν ενηλικιώθηκε, σπούδασε νομικά στην Ιόνιο Ακαδημία, στο Παρίσι και στην Πίζα, αν και δεν άσκησε το επάγγελμα παρά μόνο όταν είχε οικονομική ανάγκη. Υπήρξε μαθητής του Ανδρέα Κάλβου, ενώ γνώρισε και τον Διονύσιο Σολωμό, κάτι που ασφαλώς επηρέασε την μετέπειτα πορεία του. Ήταν παντρεμένος με την Πηνελόπη Κοργιαλένειου, από γνωστή και εύπορη οικογένεια του νησιού, με την οποία απέκτησε δύο γιους και εφτά κόρες. Ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και την ποίηση, ενώ είναι πιο γνωστός ως λιβελογράφος.

Η καταγωγή του ήταν αριστοκρατική, στην οποία όφειλε κυρίως τις αμφιλεγόμενες συντηρητικές του απόψεις στα πολιτικά θέματα. Από τη φύση του ήταν πνεύμα ιδιαίτερα ανήσυχο, έξυπνος και ετοιμόλογος. Τον χαρακτήριζαν η λεπτή ειρωνεία και το χιούμορ, όπως επίσης το θάρρος να έρθει σε ευθεία ρήξη με πρόσωπα και καταστάσεις που θεωρούσε επικίνδυνα. Η επιμονή του να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του προκάλεσαν έντονη δυσαρέσκεια, κυρίως στους κόλπους της παντοδύναμης τότε Εκκλησίας. Αυτή ήταν και η αιτία για τη φυλάκιση, τους διωγμούς και τους αφορισμούς που γνώρισε.

Ξεκίνησε τη συγγραφική του σταδιοδρομία το 1845 με το ποιητικό έργο «Το Ληξούρι εις τους 1836». Το έργο που τον έκανε ευρύτερα γνωστό και αποτέλεσε την αφορμή για τον αφορισμό του ήταν «Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς ή σκέψεις απάνου στην οικογένεια, στη θρησκεία και στην πολιτική εις την Κεφαλονιά», που εκδόθηκε το 1856. Όπως είναι εμφανές και από τον τίτλο, στο βιβλίο αυτό περιέγραφε με σατιρικό και καυστικό ύφος την κοινωνική, πολιτική και θρησκευτική πραγματικότητα στο νησί του. Ο μητροπολίτης Κεφαλονιάς Σπυρίδωνας Κοντομίχαλος, χωρίς να χάσει χρόνο, αφόρισε τον Ανδρέα Λασκαράτο και το ίδιο το βιβλίο. Οι ιερείς, σε πλήρη παράταξη, διάβασαν από τον άμβωνα τον αφορισμό «κατά του πασίγνωστου απονενοημένου και εκ της ευθείας οδού της ορθοδόξου ημών πίστεως δυστυχώς αποπλανησθέντος Ανδρέα Γ. Λασκαράτου».

Ο αφορισμός κατέληγε με τα εξής λόγια:

«Εάν όμως παρακούσει ταις εκκλησιαστικαίς ταύταις παραινέσεις και μη εις το πυρ δώσει τα παρ' αυτώ σωζόμενα αντίτυπα της παρ' αυτού εκδοθείσης Βίβλου, έχομεν αυτόν αφωρισμένον παρά Πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος, παρά της Μίας Αγίας Καθολικής και Αποστολικής του Χριστού Εκκλησίας, παρά των τριακοσίων δέκα και οκτώ θεοφόρων πατέρων, έστω τρέμων και στένων επί της γης ως ο Κάιν, κληρονομησάτω τη λέπραν του Γιεζί και την αγχόνην του Ιούδα. Ταύτα μεν, η δε του Θεού χάρις και το άπειρον έλεος, και η ευχή και η ευλογία της ημών ταπεινότητος είη μετά πάντων ημών».

Ο πάντα αιχμηρός και καυστικός Λασκαράτος, όταν τον πληροφόρησαν για τον αφορισμό απάντησε: -«Και τι παθαίνει όποιος αφοριστεί;» -«Δε λιώνει άμα πεθάνει.» -«Έ, τότε δεν αφορίζουνε και τα παπούτσια των παιδιώνε μου, που λιώνουνε όλην την ώρα και δεν τα προλαβαίνω;»...

Μετά τον αφορισμό και το θόρυβο που προκάλεσε αναγκάζεται να καταφύγει στη Ζάκυνθο, αλλά σύντομα αφορίζεται και εκεί από τον μητροπολίτη της, Νικόλαο Κοκκίνη. Μετά τον δεύτερο αφορισμό αυτοεξορίζεται στο Λονδίνο, όπου και γράφει την «Απόκριση στον αφορισμό» και την εκδίδει πολύ αργότερα, το 1868. Απαντώντας με επιχειρήματα στους επικριτές του, δίνει το μήνυμα οτι δε θα σταματήσει να λέει αυτά που πιστεύει όσο κι αν τον καταδιώκουν. Επιστρέφει στην Ζάκυνθο και εκδίδει τη σατιρική εφημερίδα «Λύχνος» το 1859. Σύντομα προκαλεί νέες δυσαρέσκειες, αυτή τη φορά στη μερίδα των βασιλοφρόνων, εξ' αιτίας ενός ποιήματος με τίτλο «Νανάρισμα», όπου σατιρίζει την... κούνια του διαδόχου Κωνσταντίνου! Μηνύεται για συκοφαντική δυσφήμιση και καταδικάζεται σε 4μηνιαία φυλάκιση, ενώ όλα τα αντίτυπα του «Λύχνου» κατάσχονται από την αστυνομία. Το 1863 εκδίδει το βιβλίο «Οι Καταδρομές μου εξαιτίας του Λύχνου», στο οποίο περιγράφει τις κωμικοτραγικές καταστάσεις που διαδραματίστηκαν με αφορμή ένα σατιρικό ποιηματάκι...

Δημοσίευσε μια σειρά από τεχνολογικά δοκίμια για την πεζογραφία και την ποίηση, όπως τη «Στιχουργική της Γραικικής γλώσσας», καθώς και έργα πολεμικής, κυρίως εναντίον της Εκκλησίας. Έγραψε ακόμα μια σειρά από ανέκδοτα ποιήματα, που δημοσιεύτηκαν μετά το θάνατό του, καθώς και πολυάριθμα άρθρα σε εφημερίδες της εποχής. Το τελευταίο του έργο ήταν το «Ιδού ο άνθρωπος», το 1886, στο οποίο σκιαγραφεί με κωμικό τρόπο τους ανθρώπινους χαρακτήρες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός οτι έγραψε όλα του τα έργα στη δημοτική, της οποίας υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής.

Το 1899, ο τότε μητροπολίτης της Κεφαλονιάς Γεράσιμος Δόριζας, φίλος και θαυμαστής του, ζήτησε από τη σύνοδο την άρση του αφορισμού του, πράγμα έγινε στις 19 Ιανουαρίου του 1900. Τη νύχτα της 23 προς 24 Ιουλίου του 1901 πέθανε στο Αργοστόλι, ενώ κηδεύτηκε με όλες τις τιμές και μεγάλη λαϊκή συμμετοχή.

Οι απόψεις του Λασκαράτου στο θέμα τις θρησκείας είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες. Πίστευε οτι η θεότητα είναι κάτι τόσο υψηλό και μεγαλειώδες, για να γίνει κατανοητή από τον άνθρωπο. Θεωρούσε οτι η χριστιανική εκδοχή της τη μειώνει και την ευτελίζει, ενώ η συμπεριφορά του κλήρου χειροτερεύει τα πράγματα ακόμη περισσότερο. Δεν ήταν άθεος όπως πιστεύουν πολλοί, ούτε στράφηκε εναντίον της Εκκλησίας για να... πουλήσει, σύμφωνα με τα λεγόμενα του πατρός Γ. Μεταλληνού. [Παρένθεση: σε στρογγυλή τράπεζα συνεδρίου ο προαναφερόμενος “λόγιος” είχε υποστηρίξει πως ο Λασκαράτος επιδίωξε τον αφορισμό του από την Ι.Σ. «για λόγους διαφήμισης» και πως «αν δεν είχε αφοριστεί δε θα είχε γίνει ευρύτερα γνωστός». Έτσι εκφράζονται οι υποτιθέμενοι “διαλλακτικοί” και “ήπιοι” εκπρόσωποι της Εκκλησίας στον 21ο αιώνα...]

Για να γνωρίσετε όμως καλύτερα το σπουδαίο αυτόν άνθρωπο, σας παραθέτω μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από κάποια έργα του (η ορθογραφία είναι πιστή στο πρωτότυπο):

«Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς»

Οι άνθρωποι έχουνε στην πουσνάρατους (τσέπη) τριώ λογιώνε θρησκείες: Μία που τηνε λένε και δεν τηνε κάνουνε. Μία που τηνε κάνουνε και δεν τηνε λένε. Και μια που, και τηνε λένε, και τηνε κάνουνε. Η πρώτη είναι η θρησκεία του Χριστού, η δεύτερη του Διαόλου και η τρίτη τση κοιλιάς.

«Όνειρο»

Ήτανε να ξημερώσει Μεγάλο Σάββατο, που είδα στον ύπνο μου πως απέθανα. Επέθανα, και ως στρίψη ματιού ευρέθηκα εις τον άλλον κόσμο. Εκεί ως από ενστίγματος, έτρεξα ευθύς για τον Παράδεισο κι έλαβα την τόσον καλήν τύχη να φθάσω εις την στιγμή που ο Θεός έβγαινε να πάη περίπατο. Μιλιούνιοι Άγιοι τον επεριστοιχούσανε βαστώνες αγγελούδια λάτινα, σαν εκείνα των εκκλησιών, κι εγώ εστοχάσθηκα να ωφεληθώ από εκείνην την αναστάτωση, από εκείνη την σκοτούρα, δια να έμβω λαθρεμπορικώς πως εις τον Παράδεισο, αποφεύγοντας τελωνειακάς έρευνας, σαν όπου κι εγώ είχα κάτι να κρύψω.

Άνατρεχα λοιπόν τον χείμαρρον των Αγίων, ανοίγοντας το δρόμο μου με τα δυό μου χέρια, όταν ο Άη Πέτρος, ο ακοίμητος εκείνος θυρωρός των Ουρανίων Αναχτόρων, με αρπάζει από το λαιμοδέτη, και «Στάσου, λέει, ανάξια κολασμένη ψυχή!»

«Άγιε, του είπα εγώ, γιατί με πιάνεις από το κολέτο, σαν να ήμουνα κλέφτης;»

«Σώπα, λέει, φεύγα εδώθε και πήγαινε στο πυρ το εξώτερον, το ητοιμασμένον δια όσους ξεσκεπάζετε τα και τα των ευσεβών ιερέων μας.»

Εγώ, για μία στιγμή ετρόμαξα επειδή τα μάτια του Αγίου ερρίχνανε φωτιές από το θυμότου, και τα γένειατου ετρέμανε κι επέτα σπίθες σάλια από το στόματου! Μα έπειτα κάνοντας δύναμη στον εαυτό μου, έτρεξα κι εσταμάτησα τον Θεόν, κι έπεσα στα πόδιατου, και γονυπετής του είπα:

«Θεέ Πατέρα, λάβε ευσπλαχνία δι εμέ, και διόρισε του αγίου θυρωρού σου να με αφήση να έμβω εις την αιώνιαν χαράν και αγαλλίασην».

Μα τότε και ο Άη-Πέτρος «Παναγιώτατε, του λέει, τούτος είναι καταδικασμένος από τους αντιπροσώπους σου πληρεξούσιους παπάδες εις το πυρ το εξώτερον.»

«Α! λέει ο Θεός, τότε, παιδί μου, δεν μπορώ να σου κάμω τίποτα!»

«Ιδού ο άνθρωπος» - Ο καλόγηρος

Ο μοναστηρισμός είναι μασονισμός. Ο καλόγηρος είναι μασόνος. Μέσα στον περίβολο του μοναστηριούτου, περιβάλλεται και τούτος την μασονική καλογηροσύνητου και γένεται μέλος ένορκο της Μοναστηριακής Εταιρείας.

Ενδύνεται καθώς ενδύνονται οι συνεταίροιτου· θρέφεται καθώς θρέφοντ’ εκείνοι· διάγει καθώς διάγουν· και πιστεύει όσα και όπως τα πιστεύουν και οι λοιποί συγκαλόγηροίτου. Όροι όλοι τούτοι, χωρίς τους οποίους δεν ήθελ’ είναι δεχτός εις τη Μοναστηριακή Λέσχη.

Ως Μασονία, ο μοναστηρισμός έχει και τούτος το μυστικότου. Το μυστικό του καλόγηρου είναι να εξασφαλίσει διά βίου τη συντήρησήτου, να ζήσει εν σχετική ανέσει την όλη ζωήτου· και, αν τα χαρτιά λένε αλήθεια, να αξιωθεί έπειτα και τον Ουράνιον Παράδεισον.

-Ο θεομπαίχτης

Ο θεομπαίχτης κάνει έργοντου τη θρησκεία. Εκμεταλλεύεται τον ουρανόν, για να ζη στη Γη. Τα λόγιατου πνένε φόβο Θεού. Προσέχει αυστηρά τις νέες γενιές μην έχουν τίποτε αντιθρησκευτικό, ή αλλόθρησκο, και όταν δεν τους το εύρη, τους το πλάθη. Και είν' εκείνο τι αξιοζούμενο δι' αυτόν, επειδή του δίνει την ευκαιρία να κατηγορήση τον νεοτεριστήν ως άθρησκον. Και μ' εκείνο να δείξη αφοσίωση εις τα θεία...

Ο θεομπαίχτης πασχίζει να συσταίνεται, και πραγματικώς συσταίνεται, κοντά στους απλούς ανθρώπους δια του εισδύοντος πονηρού εξωτερικούτου. Αλλ' ειν αποτρόπαιος άνθρωπος. Κάθε νοήμων και τίμιος συμπολίτης τον σιχαίνεται και τον αποφεύγει. Οι μόνοι ανόητοι τον υπολήπτονται, και εκείνοι είναι τα μπαίγνιάτου και τα θυματάτου.

Δείτε επίσης:

• http://www.snhell.gr
• http://1hellinas.pblogs.gr
• http://el.wikipedia.org